Dört Mezhebe Göre Teyemmüm (Kuru Abdest)
Teyemmüm, sözlükte "kastetmek, yönelmek" anlamına gelir. Fıkıh terimi olarak ise, su bulunmadığında veya suyu kullanma imkânı olmadığında, niyet ederek temiz toprak veya yer yüzü cinsi bir madde ile abdest veya gusül yerine yüzü ve kolları özel bir şekilde meshetme yoluyla yapılan manevi temizliktir.
Teyemmümün Meşruiyeti (Dayanağı)
Teyemmüm İslam ümmetinin özelliklerindendir. Mustalikoğulları H.6 yılında Müreysi gazvesinde Hz. Aişe (ra) gerdanlığını kaybedip de onu aramak üzere peygamber (As) tarafından görevlendirildikleri zaman namaz vaktinin girip beraberlerinde su bulunmadığı bir sırada teyemmüm ayeti nazil olmuş ve teyemmüm meşru kılınmıştır. Nitekim Nur suresinde Hz. Aişe (ra)'nın iftiradan beri olduğuna dair ayeti kerimeler de bu olayla ilgili olarak nazil olmuştur. Bunun üzerine Üseyd b. Hudayr şöyle demiştir: “Allah rahmetini üzerinden eksik etmesin ey Ayşe! Hoşuna gitmeyen bir işle her karşılaştığında mutlaka Allah ondan müslümanlar için bir çıkış yolu halketmiştir.”
Teyemmüm Kur’an, sünnet ve icma ile sabittir.
Kur’ân’dan delil
“… Su bulamazsanız temiz bir toprağa yönelin (teyemmüm edin).” (Nisâ 4/43; Mâide 5/6)
Sünnetten delil
Peygamber Efendimiz (s.a.v.) buyurdu: “Temiz toprak, su buluncaya kadar mümin için temizliktir.” (Buhârî, Teyemmüm 1)
“Bir grup, Resulullah (sav)’ın yanına gelerek şöyle demiş: Bizler şu kumluklarda kalan topluluğuz. Bir veya iki ay su bulamadığımız oluyor ve aramızda cünüp olanımız, hayızlı ve nifaslı olanımız oluyor; bize ne emredersin? Resulullah (as) şöyle buyurdu: “Size toprağı tavsiye ederim.” (İmam Ahmed, Beyhaki ve İshak b. Rahuye Ebu Hureyre’den rivayet etmişlerdir.)
İcma
Ümmet bütünüyle teyemmümün caiz olduğu üzerinde icma etmiştir.
Teyemmümün Sebepleri (Dört Mezhebe Göre)
A. Su Bulamamak
- Bütün mezheplerde asli sebeptir.
- Su aramaya gücü yeten için suyu araştırmak vaciptir (Mâlikîde müstehap).
B. Suyu Kullanamayacak Durumda Olmak
Mezhepler ittifak eder:
- Hastalık
- Kullanıldığında zarar göreceği kesin veya zann-ı galib olan durum
- Soğuk sebebiyle hastalanma korkusu
- Suya ulaşmanın tehlikeli olması
- Suya sahip olmanın mümkün olmaması (gasp edilme korkusu)
C. Suyun İbadet Vaktini Kaçıracak Kadar Uzak Olması
— Hanefî ve Hanbelî: Teyemmüm caizdir.
— Şâfiî: Su varken teyemmüm caiz değildir; vakit çıkacak olsa bile suya gitmek farzdır.
— Mâlikî: Zorlayıcı durum varsa caizdir.
D. Su Üzerindeki Haiz / Hâk Sahipliği
— Hanefî: Suyu almak için yüksek bedel istenirse teyemmüm caizdir.
— Diğer mezhepler de aşırı külfet olursa teyemmüme cevaz verir.
Teyemmümün Rükünleri ve Farzları
Rükünler ve Farzlar (yapılması zorunlu olan temel unsurlar) mezheplere göre küçük farklılıklar gösterir:
Önemli Not: Hanbeli mezhebinde meşhur olan görüşe göre teyemmümde kollar bileklere kadar meshedilir. Ancak diğer üç mezhepte (Hanefi, Maliki, Şafii) dirseklere kadar meshedilmesi farzdır.
Teyemmüm Nasıl Yapılır? (Genel Uygulama)
Teyemmüm, temiz toprak cinsi (kum, taş, alçı, çamur olmayan duvar veya yer) bir madde ile iki vuruşta ve şu adımlarla yapılır:
1. Niyet ve Besmele
** Abdest veya gusül yerine teyemmüm etmeye niyet edilir (Örneğin: "Namaz kılmak için teyemmüm etmeye niyet ettim.").** İçinden veya dil ile "Eûzü besmele" (Eûzübillâhimineşşeytânirracîm, Bismillâhirrahmânirrahîm) çekilir.
2. Birinci Vuruş: Yüzü Meshetme
** Eller Temiz Toprağa Vurulur: İki elin içi ve parmaklar açık olacak şekilde temiz toprağa (veya toprak cinsine) hafifçe vurulur veya sürülür.** Eller Silkelenir: Ellere bulaşan fazla toz varsa, eller birbirine vurularak silkelenir (bu, meshedilecek organlara çok fazla toz bulaşmasını önler).
** Yüz Meshedilir: Eller, tıpkı abdestteki gibi yüzün tamamına (saç bitiminden çene altına ve iki kulak yumuşağı arasına) sürülerek meshedilir. Bu, tek bir meshetme sayılır.
3. İkinci Vuruş: Kolları Meshetme
** Eller Tekrar Vurulur: İki elin içi tekrar (ikinci kez) temiz toprağa hafifçe vurulur veya sürülür.** Eller Silkelenir: Yine fazla toz varsa eller silkelenir.
** Sağ Kol Meshedilir: Sol elin içi ile sağ kolun dış yüzeyi parmak uçlarından başlayarak dirseğe kadar bir defada meshedilir. Ardından, sol elin ayası ile sağ kolun iç yüzeyi dirsekten bileğe kadar bir defada meshedilir. Son olarak, sol elin başparmağı ile sağ elin başparmağı meshedilir.
** Sol Kol Meshedilir: Aynı işlem tersiyle yapılır. Sağ elin içi ile sol kolun dış yüzeyi parmak uçlarından başlayarak dirseğe kadar meshedilir. Sağ elin ayası ile sol kolun iç yüzeyi dirsekten bileğe kadar meshedilir. Son olarak, sağ elin başparmağı ile sol elin başparmağı meshedilir.
4. Şehadet Getirme
** Teyemmüm tamamlandıktan sonra, abdestten sonra okunan şehadet kelimesi okunur:- "Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve resûlüh." (Ben şahitlik ederim ki, Allah'tan başka ilah yoktur. Yine şahitlik ederim ki Muhammed O'nun kulu ve elçisidir.)
Mezheplere Göre Önemli Farklılıklar
| Mezhep | Toprağa Vuruş Sayısı | Meshedilen Kollar | Mesih Sırası (Tertip) |
| Hanefi | 2 Vuruş (Her organ için ayrı vuruş sünnettir.) | Dirseklere kadar. | Sünnet. (Önce yüz, sonra kollar.) |
| Maliki | 2 Vuruş (Peşi sıra, aralıksız yapmak farz.) | Dirseklere kadar. | Farz (Muvalat/Aralıksızlık ile birlikte). |
| Şafii | 2 Ayrı Vuruş Farz (Yüz için ayrı, kollar için ayrı.) | Dirseklere kadar. | Farz. (Önce yüz, sonra kollar.) |
| Hanbeli | 1 Vuruş (Yaygın görüş, iki vuruş da caizdir.) | Bileklere kadar. (En meşhur görüş.) | Farz. (Önce yüz, sonra kollar.) |
1. Niyet (Dört mezhepte farz)
Hanefî: Sadece ibadete yönelik niyet yeterli.
Şâfiî ve Hanbelî: Abdest veya guslü belirten niyet gerekir.
Mâlikî: Kasten temizlik niyeti.
2. Temiz Toprak Cinsi Madde
Mezhepler ittifak eder:
Toprak, kum, taş, kireç, mermer gibi yeryüzü cinsinden olması gerekir.
— Şâfiî: Mutlaka toprak tozu olması şarttır.
— Hanefî ve Mâlikî: Yeryüzü cinsi yeterlidir; toz şart değildir.
— Hanbelî: Toprak tercih edilir ama taş da caizdir.
3. Teyemmümün Sürekliliği
— Şâfiî mezhebinde teyemmüm yalnız bir farz namaz için geçerlidir.
— Hanefî, Mâlikî ve Hanbelî: Su çıkmadıkça teyemmümle birden çok farz kılınabilir.
4. Hadesten Taharet Maksadı
Her mezhepte teyemmüm, abdesti veya guslü tamamen karşılar fakat su bulunduğunda hükümsüz olur.
Teyemmümün Sünnetleri
- Besmele
- Parmak aralarını açmak
- Ellerle toprağı silkeleyip fazla tozu atmak
- Mesh sırasında tertibe riayet etmek
Teyemmümü Bozan Şeyler
— Abdesti bozan şeyler teyemmümü de bozar.
— Su bulunması (her mezhepte teyemmüm hükümsüz olur)
— Su kullanmaya engel mazeretin kalkması
— Namaz vaktinin çıkması (sadece Şâfiî’de)
Teyemmüm, İslâm’ın kolaylık prensibini gösteren en açık ibadetlerden biridir. Mezhepler arasındaki küçük farklılıklar usûl ve hadis değerlendirme farklarından doğar. Esas olan:
“Su yoksa toprak, su bulununcaya kadar mümine su hükmündedir.”
(Resûlullah s.a.v.)
إرسال تعليق
İçinizde olan güzellik her zaman yazılarınıza ve dilinize aşkla dökülsün...