İlham ile Vesveseyi Ayıran Net Ölçüler

İlham ile Vesveseyi Ayıran Net Ölçüler

Bismillahirrahmanirrahim

Tasavvuf yolunda en tehlikeli karışıklık, vesvesenin ilham sanılmasıdır. Çünkü vesvese, günah suretinde gelmeyebilir; bazen hayır kılığında, bazen hikmet sesiyle, bazen de manevî ilerleme iddiasıyla gelir.

İmam Rabbânî bu yüzden şu uyarıyı yapar: “Vesvese ilham kılığına girdiğinde, yolcu kendini emniyette sanır; işte tehlike buradadır.” Bu sebeple ilham ile vesveseyi ayıran keskin ama sade ölçüler bilmek zaruridir.

1. Kaynak Ölçüsü: İlham Sükûnet Verir, Vesvese Acele Ettirir

İlham: Kalbe yavaşça gelir. Sükûnet ve itminan bırakır. Karar net ama baskısızdır.

Vesvese: Acele ettirir. “Hemen yapmalısın” der. İçte huzursuzluk ve sıkışma üretir.

İmam Gazâlî: “Rahmânî olan sakinleştirir, şeytânî olan sıkıştırır.”

Net ölçü: Seni aceleye zorlayan her iç ses şüphelidir.

2. Sonuç Ölçüsü: İlham Tevazu Doğurur, Vesvese Benliği Besler

İlham: Kişiyi küçültür. “Bu Allah’tandır” hissi verir. Şükür ve edep artırır.

Vesvese: “Farklıyım, ileriyim” hissi üretir. Kendini merkeze aldırır. Üstünlük duygusu verir.

Bayezid-i Bistâmî: “Hak’tan gelen, seni yok eder; nefsinden gelen, seni büyütür.”

Net ölçü: Bu ses seni daha mütevazı mı, yoksa daha özel mi hissettiriyor?

3. Şeriat Ölçüsü: İlham Sınıra Uyar, Vesvese Sınırı Esnetir

İlham: Şeriatla uyumludur. Emir ve yasakları gevşetmez. “Kolaylaştırma” bahanesi üretmez.

Vesvese: “Bu sana özel” der. Zahir ölçüleri küçümsetir. “Önemli olan kalp” diyerek sınırı aşırır.

Cüneyd-i Bağdâdî: “Şeriata uymayan her hâl istidractır.”

Net ölçü: Seni ölçüsüzlüğe götüren ses, ilham değildir.

4. Devam Ölçüsü: İlham Süreklidir, Vesvese Dalgalıdır

İlham: Aynı istikameti korur. Zamanla derinleşir. Kişiyi istikrara çağırır.

Vesvese: Bugün var, yarın yok. Hızlı yükseltir, hızlı düşürür. Kararsızlık üretir.

İmam Rabbânî: “Hak’tan gelen yerleşir, nefsî olan dağılır.”

Net ölçü: Bu ses seni istikrarlı mı yapıyor, savuruyor mu?

5. Yük Ölçüsü: İlham Hafifletir, Vesvese Yorar

İlham: Yük almaz, yük indirir. Kulda tevekkül doğurur. Sorumluluk bilinci verir ama ezmez.

Vesvese: Sürekli yorgunluk üretir. “Daha fazlası lazım” baskısı kurar. Manevî tükenmişlik doğurur.

Hasan-ı Basrî: “Hak yolu ağırdır ama yıpratmaz; nefis yolu hafiftir ama tüketir.”

Net ölçü: Bu ses seni Allah’a mı, yoksa kendine mi mahkûm ediyor?

6. Gizlilik Ölçüsü: İlham Gizlemeyi Sever, Vesvese Anlatmayı

İlham: Saklanmak ister. Paylaşılmadan yaşanır. Kul ile Allah arasında kalır.

Vesvese: Anlatma ihtiyacı doğurur. “Bunu söylemeliyim” hissi verir. Onay arar.

Fudayl bin Iyâd: “Hâlini koruyamayan, hâl sahibi değildir.”

Net ölçü: Bu hâli anlatmak mı, saklamak mı istiyorsun?

7. Dua Ölçüsü: İlham Duayı Artırır, Vesvese Duayı Unutturur

İlham: Kul dua eder. Yardımı Allah’tan bekler. Aczini hisseder.

Vesvese: “Artık anladım” dedirtir. Kendine güveni artırır. Duayı azaltır.

İmam Rabbânî: “Dua kesildiyse, yol kesilmiştir.”

Net ölçü: Bu ses seni daha çok dua eden mi yaptı?

Son Ölçü: Korku mu, Huzur mu?

Tasavvuf büyükleri son noktayı şöyle koyar:

İlham → Haşyetle karışık huzur
Vesvese → Gerginlikle karışık heyecan

Levvâme ile mülheme arasındaki en büyük fark da budur.

Kısa Özet (Ezberlik Ölçü)

Acele varsa şüphe et. Benlik varsa geri dur. Sınır esniyorsa kaç. Yorgunluk artıyorsa dur. Anlatma isteği varsa sakın. Dua azalıyorsa kork.

Kadiri Yolu