Nefsi Emmârede Cehalet Hastalığı

(Bilmemek Değil, Bilmediğini Bilmemek)

Cehalet Nedir? (Tasavvufî Mânâda)

Tasavvufta cehalet, bilgi eksikliği değildir. Asıl cehalet; hakikati bilmediği hâlde bildiğini zannetmek, nefsini tanımadan başkası hakkında hüküm vermektir. Bu sebeple sûfîler cehaleti şöyle tarif eder: “Cehalet, ilimsizlikten çok, kalbin körlüğüdür.” Nefsi emmâre, cehaletle ayakta durur. Çünkü cehalet varsa itiraz, inkâr, kibir ve gaflet kolayca yeşerir.

---

Cehaletin Nefsi Emmâre ile İlişkisi

Nefsi emmâre için cehalet bir zaaftan ziyade koruyucu zırhtır. Nefis şu hâllerle cehaleti besler:

- Kendini yeterli görmek

- Öğüt kabul etmemek

- Uyarıyı tehdit saymak

- Nefsini sorgulamamak

- Başkasını kolay eleştirmek

İmam Gazâlî bu hâli şöyle özetler: “Nefsin en büyük cehaleti, kendini bilmediği hâlde kendinden emin olmasıdır.”

---

Kur’ân’da Cehalet ve Nefis

Kur’ân’da cehalet çoğu zaman ahlâkî bir hastalık olarak zikredilir: “Onlar bilmezler.” (Bakara, 13) Buradaki bilmezlik, bilgi yokluğu değil; idrak ve teslimiyet yokluğudur.

Başka bir ayette: “İnsan çok zalim ve çok cahildir.” (Ahzâb, 72)

Tasavvuf ehli bu ayeti şöyle yorumlar: “İnsan nefsini tanımadıkça cahildir.”

---

Cehaletin Manevî Zararları

a) Hakkı reddettirir: Cahil nefis, hakikati tehdit olarak görür.

b) Kibri besler: Bilmediğini bilmeyen, kendini büyük görür.

c) Öğrenmeyi engeller: Cehalet, “ben biliyorum” diyerek kapıyı kapatır.

d) Manevî ilerlemeyi durdurur: Seyr-i sülûk cehaletle başlamaz, ama onunla biter.

e) Hataları meşrulaştırır: Nefis, cehaletle kendini temize çıkarır.

Cüneyd-i Bağdâdî: “Bilmediğini bilmeyen, bilene düşman olur.”

---

Nefsi Emmârede Cehaletin Belirtileri

Tasavvuf büyüklerine göre cehaletin alametleri şunlardır:

* Nasihatten rahatsız olmak

* Sürekli kendini savunmak

* Hataları başkasında görmek

* İlmi tartışma aracı yapmak

* Bilgiyi ahlâka dönüştürememek

* Amelsiz bilgiyle yetinmek

Mevlânâ der ki: “Bilgi yük olduysa, cehalet devam ediyordur.”

---

Tasavvuf Büyüklerinden Cehalet Uyarıları

Hz. Ali (ra): “İnsan bilmediğinin düşmanıdır.”

“Cehalet, sahibini konuşturur.”

İmam Gazâlî: “İlim, nefsi küçültmüyorsa cehalet devam ediyordur.”

“Nice âlim vardır ki, nefsini bilmediği için cahildir.”

Cüneyd-i Bağdâdî: “Hak yolunda en zor tedavi cehalettir.”

Mevlânâ: “Kendini bilen âlimdir; kendini bilmeyen, kitap taşısa da cahildir.”

İmam Rabbânî: “Cehalet, nefsi emmârenin gıdasıdır.”

---

Cehaletin Tedavisi (Tasavvufî Yol)

1. Cehlini kabul etmek: Tasavvuf yolunun ilk adımı budur.

2. Nefs ilmini öğrenmek: Dış ilim kadar iç ilim de şarttır.

3. Tevazu: “Bilmiyorum” diyebilmek büyük bir makamdır.

4. Amel ile ilmi birleştirmek: Amelsiz ilim, cehaleti artırır.

5. Sohbet: Hak ehlinin sohbeti cehaleti eritir.

6. Sürekli muhasebe: “Bugün nefsim nerede cahillik yaptı?”

---

Cehaletten Kurtulan Kalbin Hâli

Cehalet çözülünce:

* Kalp yumuşar

* Öğrenme başlar

* Nefis küçülür

* Hikmet artar

* Teslimiyet kolaylaşır

* Hakikat sevilir

Tasavvuf ehli der ki: “Cehalet kalkınca, edep gelir.”

---

Nefsi emmârenin cehalet hastalığı, insanı bilmemekten çok bildiğini zannetmekle helâk eder. Manevî yolculuk, bilgi toplama değil; nefsini tanıma yolculuğudur. Gerçek âlim, en çok şunu söyleyebilen kimsedir: “Rabbim, bana haddimi bildirdi.” Çünkü tasavvufta kurtuluşun anahtarı şudur: Cehalet → İtiraz doğurur. Marifet → Teslimiyet doğurur.