Hz. Yahyâ (As)

 

Hz. Yahyâ (As)

یحیی علیه السلام

Kur’an’da adı zikredilen ve İsrâiloğulları’na gönderilen bir peygamberdir.

Hz. Yahyâ, Kur’an’da adı geçen peygamberlerden biri olup Hz. Zekeriyyâ’nın oğludur. Hz. Zekeriyyâ, eşinin kısır olması sebebiyle ileri bir yaşa gelinceye kadar evlat sahibi olamamıştı. Kendisine peygamberlik görevi verilmeden önce Kudüs’teki Süleyman Mabedinde hizmet veren din adamlarından biri olup, bu görevi yanında ailesinin geçimini sağlamak için marangozluk da yapan Hz. Zekeriyyâ, eşinin kız kardeşi olan annesi tarafından mâbede adanan Hz. Meryem’i himaye görevini de üstlenmişti (Al-i İmran 3/37). Allah tarafından peygamberlik verilen Hz. Zekeriyya, kendisinden sonra kavminin hak yoldan sapmasından endişe ettiği için Allah’tan hem onlar bundan koruyacak hem de atası Hz. Yakub’un mirasına sahip çıkacak bir yardıma (evlat) istedi (Meryem 19/5-6). Bakım ve himayesini üstlendiği Hz. Meryem’in odasına girdiğinde orada Allah katından gönderilmiş yiyecekler görünce, Allah’ın kudretinin sonsuz olduğunu, kendisine de çocuk bağışlayabileceğini umarak O’na dua etti, Allah da ona Hz. Yahya’yı nasip etti (Âl-i İmrân 3/38-39;

Meryem 19/2-7; el-Enbiya 21/89-90).

Bu olay Kur’an’da şöyle anlatılır: “Zekeriyya’yı da hatırla! Hani o rabbine, ‘Rabbim, beni tek başıma (çocuksuz) bırakma. Gerçi vârislerin en hayırlısı sensin!’ diye yalvarmıştı. Biz onun duasını kabul ettik ve ona Yahyâ’yı verdik” (el-Enbiya 21/89-90). Kur’an, daha doğmadan peygamber olacağı bildirilen Hz. Yahya’dan ağır başlı, iffetli, anne babasına saygılı, aklıselim sahibi bir insan olarak bahsetmektedir (Âl-i İmrân 3/39; Meryem 19/12-15). Ayrıca ayette onun hakkında geçen, “Allah’tan gelen bir kelimeyi tasdik eden” (Âl-i İmrân 3/39) ifadesi, Hz. Yahya’nın Hz. İsa’yı tasdik edeceğini bildirmektedir.

Hadislerde Allah’ın Hz. Yahyâ’ya, kendisine kulluk edip şirk koşmamak, namaz kılmak, oruç tutmak, sadaka vermek ve Allah’ı zikretmekten ibaret beş şey emrettiği ve bunları yapmayı İsrailoğullarına emretmesini istediği (Tirmizi, “Edeb”, 78; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, IV, 130, 202), Hz. Muhammed’in miraç sırasında Hz. Yahyâ ile ikinci kat semada karşılaştığı (Buhâri, “Enbiya'”, 43; Müslim, “iman”, 264); Hz. Yahyâ hariç bütün insanların hata işledikleri veya buna yöneldikleri haber verilmektedir (Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, I, 291-292, 295, 301). 

Bazı tefsir kaynaklarında;

Hz. Yahyâ’nın çocukken arkadaşları tarafından oyuna çağrıldığı, onun da, “Ben oyun oynamak için yaratılmadım” dediği nakledilmektedir.

Hz. Yahyâ, Hıristiyanlık’ta Vaftizci Yahya ismiyle bilinmektedir. Annesinin adı Eliseva, babasının adı Zekeriyya’dır. İnciller’e göre bir melek Zekeriyya’ya görünerek çocuğu olacağını ve adını Yahyâ koyması gerektiğini bildirmiştir (Luka, 1/13). İncillerde Yahyâ’nın, Hz. İsa’dan altı ay kadar büyük olduğu belirtilmektedir (Luka, 1/26) Yahudi din adamları (kohen) sınıfına mensup bir aile içinde dünyaya gelmesine rağmen mabette görev almak yerine insanlardan uzakta Şeria nehri çevresinde yaşamayı tercih etmiştir.

Hz Yahya burada kendisini dinlemek üzere gelen insanları, günahlarının bağışlanması için tövbe edip vaftiz olmaya çağırmıştır. Bu sırada Hz. İsa’da Yahya tarafından vaftiz olmak üzere Şeria nehrine gelmiştir. Hz. Yahya, Hz. İsa’yı vaftiz etmeye layık olmadığını söylese de Ha. İsa’nın ısrarı üzerine onu da vaftiz etmiştir. (Matta, 3/1-15, Markos, 1/1 9). 

Hz. Yahya’nın şöhretinin artması sebebiyle Kudüs’teki mabette görevli din bilginleri onun durumunu sordurmak için bir grup din adamını Hz. Yahya’ya göndermişlerdir. Onlar Yahya’ya Mesih, İlyas ya da beklenen bir peygamber olup olmadığını sormuşlar, o da bu soruların hepsine olumsuz cevap vermiştir. (Yuhanna, 1/19-28).

Roma adına bölgeyi yöneten Yahudilerin kralı Herod, Yahudi hukukuna göre gayri meşru bir evlilik yapmıştı.

Yahyâ böyle bir evliliğin dinen yasak olduğunu söyleyince Herod, Yahya’yı hapse attırmıştır.

İnciller’de Yahya’nın, Herod’un yaptığı hataları açıkça yüzüne söylediği kaydedilir (Luka, 3/19-20). Herod’un doğum günü şenliğinde onu yeni evlendiği karısının kızı (Herod’un üvey kızı) Herod’u çok memnun edecek şekilde dans etmiş, bunun üzerine Herod istediği her şeyi yapacağını taahhüt etmiştir. Kız da annesinin kışkırtmasıyla Hz. Yahya’nın başının kesilmesini istemiştir. Herod da zindandaki Hz. Yahya’yı öldürtmüştür (Matta, 14/1-12).

Bu bilgilerin bir kısmı İslam tarihi ve tefsir kitaplarında, Yahudi ve hıristiyan kültüründen geçen bilgiler (İsrailiyat) çerçevesinde yer almaktadır. 

Halk arasında Hz. Yahya’nın kabrinin Şam Emeviyye Camii’nde, kol ve kafatasının Topkapı Sarayı Müzesi Mukaddes Emanetler Dairesinde olduğuna dair inançlar olsa da bunun bir dayanağı yoktur.

Kaynak: Temel İslam Ansiklopedisi