Nefsin Fenâ Makamına Yolculuğu

 

Seyr İlallah: Nefsin Arınmasından Fenâ Makamına Yolculuk

Seyr İlallah (Allah'a Yürüyüş), sâlikin (manevi yolcu) nefsini, kalbini ve ruhunu tüm dünyevi kirlerden arındırarak ilahi rızaya ve marifetullaha ulaşma çabasıdır. Bu, sadece bir yer değiştirme değil, bir hâl değiştirme ve kemâlâta intikal sürecidir.

1. Seyr İlallah Nedir? (Manası)

Seyr İlallah, mutasavvıfların en kapsamlı manevi yolculuk tarifidir. Özünde, eksik ve kusurlu bir yapıdan, Rasûlüllah'a kâmil bir şekilde tâbi olan daha mükemmel bir yapıya geçiştir.

Bu intikal şu dört temel dönüşümü kapsar:

1. Nefisten Nefse: Tezkiye edilmemiş (emmare, levvame) bir nefisten, arınmış ve teslim olmuş (mutmainne) bir nefse geçiş.

2. Kalpten Kalbe: Gafletle katılaşmış, hasta kalpten; sağlam ve mutmain kalbe ulaşmak. (Hadis: "Vücutta bir et parçası vardır. Düzelirse bütün vücut da düzelir. Haberiniz olsun O, kalbdir." - Buharî)

3. Ruh ve Kulluktan Kulluğa: Kulluğunu unutmuş, Allah'ın yolundan uzaklaşmış bir ruhtan; Allah'ını bilen ve kulluk görevlerini yerine getiren ruha yönelmek.

4. Hükümlere Teslimiyet: Şeriatın ölçülerine bağlı kalmayan bir durumdan, Allah'ın şeriatına tamamen bağlı kalan bir yaşama geçmek.

Seyr İlallah'ın nihai hedefi, kalpten kesret (çokluk) perdelerini kaldırıp vahdet (birlik) şuuruna ermektir.

Bazı mutasavvıflara göre seyrin zirvesi: Akli imandan zevkî imana, ya da fenâ fillah (Allah'ta yok olma) ve ardından beka billah (Allah ile var olma) makamına intikal etmektir. Bu mertebede sâlikte Allah’ın isimleri tecellî eder.

---

2. Seyr İlallah'ın Rükünleri Nelerdir?

Seyr İlallah'ın gerçekleşmesi için zorunlu olan iki temel rükün (direk) vardır: İlim ve Zikir.

A. İlim: Yol Gösterici İmam

İlim, seyrin pusulası ve rehberidir. Yolcu, nereye gittiğini ve nasıl gitmesi gerektiğini ilimle bilir.

- Şart Koşulan İlim: Kitap, Sünnet, fıkıh, hadis ve özellikle salikin yolda ihtiyaç duyduğu sülûk ilmi (nefsin hileleri, makamlar, ahval).

- Öncelik: İlim, amelin öncüsüdür. "İlimsiz amel merdut (reddedilmiş) olup makbul değildir." İlahi emirleri bilmeden, hikmetini kavramadan kulluk görevlerini yerine getirmek mümkün olmaz.

B. Zikir: Yolun Azığı ve Terakki Aracı

Zikir, kalbin pasını silen ve kulun Allah ile beraberliğini sağlayan azıktır.

- Gereklilik: Zikir, Cenab-ı Hakk'ın "Beni zikredince onun (kul) la beraber olurum" (Kudsî Hadis) buyruğu gereği, seyr çabasında ilahi desteği çeker.

- Çeşitler: Me’sûr (kaynaklı) veya mendub (tavsiye edilmiş) olan, Kur'an ve Sünnet emirleri kapsamındaki her türlü zikir. Zikir, kalbi tasfiye etmenin yegâne yoludur.

Rasûlüllah (s.a.s.) buyurur: “Dünya melundur. Allah'ın zikri ve ona benzer şeylerle alim ve mûteallimden başka dünyanın her şeyi de melundur.” (İbnu Mace)

---

3. Seyr İlallah'ın Başlangıç Noktası Neresidir?

Seyr İlallah'a sağlam bir şekilde başlayabilmek için öncelikle temel bir başlangıç noktası belirlenmelidir.

Başlangıç: Kalbin Salahı (Düzelmesi)

Tam İslâmî bir hayat için sağlam başlangıç noktası, kalbin düzelmesi ve ıslahıdır. Zira kalbin düzelmesi, nefsin düzelmesi demektir.

- Yolun Özü: Esas itibariyle seyr ilallah, kalbin salâhı için seyretmektir. Kalbin salah bulmasıyla insan, ilahi emirleri kâmilen telakki etme istidadına kavuşur ve fitneden kurtulma gücü yükselir.

- Rükünlerin Uygulanması: Başlangıçta mürid, üzerine farz olan zarurî ilmi edinir ve mürşidinin tayin ettiği zikir ve ibadete (ders ve virdlere) dalarak kalbini paslandıran günahları ve gafleti silmeye başlar. Bu temizlik ve tasfiye yolu, zikirle kalbin pasını silmeyi esas alır.

Buna göre, sülûk etmeye ayak basan sûfînin adabı şunlardır: Daima şeriat üzere olması ve Peygamberin yolundan bir adım dahi ayrılmayarak sebat göstermesidir. Sülûk, şeriatın ölçülerine bağlı kalındığı sürece sahih ve bereketlidir. Aksi takdirde, nasslara ve icmaa muhalif iddialar, esrarcılık ve vahdet-i vücut gibi felsefi tartışmalara kayış, hak yoldan sapmaya yol açar.