Vahy-i Gayr-i Metluv (Kur’ân Dışı Vahiy)
İslâm ilim geleneğinde vahiy ikiye ayrılır:
1. Vahy-i metluv: Tilavet edilen, mushaflarda yer alan, ibadetlerde okunan vahiy → Kur’ân-ı Kerîm2. Vahy-i gayr-i metluv: Tilavet edilmeyen, mushaflarda yer almayan; ancak Cebrâil vasıtasıyla Hz. Peygamber’e bildirilen veya Allah’ın ilham ve beyanı olarak gelen vahiy.
Vahyi gayr-i metluv, Resûlullah’ın sünnetinin temel kaynağıdır. Bunun bir kısmı kelime kelime vahiy olup bir kısmı da sünnetin tespit, açıklama ve uygulama yönünde ilham ve ta’yîd mahiyetindedir.
Vahy-i Gayr-i Metluv’ün Delilleri
1. Kur’ân’dan deliller
A. Resûl’e Kitapla birlikte “hikmet” verilmiştir
Kur’ân’da birçok ayette “Kitap ve hikmet” birlikte geçer:
وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ
“Onlara Kitabı ve hikmeti öğretir.” (Bakara 129, 151; Cum’a 2)
“Hikmet”, ulemanın büyük çoğunluğuna göre sünnettir. Bu, Peygamber’e Kur’ân dışında da bilgi verildiğini gösterir.
B. Peygamber’in görevi sadece Kur’ân’ı tebliğ etmek değil, açıklamaktır
لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ
“…İnsanlara kendilerine indirileni açıklayasın diye…” (Nahl 44) Bu açıklamanın kaynağı bizzat vahiydir.
C. Peygamber hevasından konuşmaz
وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى • إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى
“O kendi arzusundan konuşmaz; söyledikleri vahiydir.” (Necm 3–4) Bu, Peygamber'in sünnetinin temelinin vahiy olduğunu gösterir.
D. “Sana Kitabı indirdik ve daha bir sürü şeyi de (bilgi) verdik”
وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ
(Âl-i İmrân 48; Nisa 113)
Açıkça, Kur’ân dışında da öğretildiği bilgileri ifade eder.
2. Sünnetten deliller
A. Peygamber’e Kur’ân dışı hükümler vahyedilmiştir
Resûlullah (s.a.v): “Bana Kur’ân ile birlikte onun bir misli daha verildi.” (İmam Ahmed, Ebû Dâvûd) Bu hadis, Kur’ân dışı vahyin açık delilidir.
B. Bazı hükümlerin Kur’ân’da olmayıp sünnette ayrıntılı olması
- Namaz rekâtları- Zekât nisapları
- Haccın menâsiki
- Miras detaylarının çoğu
Kur’ân’da detay verilmez; sünnet açıklar.
Vahy-i Gayr-i Metluv’ün Çeşitleri
1. Hüküm koyan vahiy
Kur’ân’da olmayan ancak sünnette açıkça bildirilen hükümler. Bu hükümler Allah’tandır; Peygamber sadece aktarır.
2. Beyan edici vahiy (tafsil)
Kur’ân’ın genel hükümlerinin detaylandırılması. Kur’ân temel prensipleri verir; sünnet açar, somutlaştırır.
3. Tashih edici vahiy
Peygamber’in bazı içtihatlarını düzeltmek için gelen ilahî müdahale (Tevbe 43, Enfal 67).
4. İlham yoluyla destek (ta’yid)
Peygamber’in tutumunun vahiy ile doğrulanması (Ahzab 37).
Vahy-i Gayr-i Metluv Örnekleri
Aşağıda klasik kaynaklarda en çok zikredilen örnekler vardır:
1. Namazların Rekâtları
Kur’ân’da namazların rekât sayısı yoktur. Tamamı sünnetle sabittir:
* Sabah: 2
* İkindi: 4
* Akşam: 3
* Yatsı: 4
Bu hüküm, Resûlullah’ın uygulamasıyla sabittir → vahyi gayr-i metluv.
2. Zekât nisapları (altın, gümüş, hayvanlar, ticaret malı)
Kur’ân’da sadece “zekât verin” denir.
Ama oranlar tamamen sünnetle sabittir:
- Altın: 20 miskal (85 gr) → %2.5
- Koyun: 40 koyunda 1
- Sığır: 30’da 1 tebî’
Bunların hiçbiri Kur’ân’da yoktur; vahiy kaynaklı sünnettir.
3. Haccın Menâsiki
Kur’ân, haccı emreder; fakat uygulamayı Resûlullah öğretmiştir: “Hac menâsikinizi benden alın.” (Nesâî) Terviye günü, vakfe, sa’y, ihram yasakları vs. → sünnetle belirlenmiştir.
4. Ehl-i Kitap kadınlarıyla evlilik – açıklayıcı sünnet
Kur’ân’da izin vardır (Maide 5).
Fakat:
- Evlilik şartları,
- Kadının iffeti,
- Müslüman erkeğin bazı durumlarda evlenemeyeceği
Hükümler sünnetle detaylandırılmıştır.
5. Teşrik tekbirleri
Kur’ân’da yoktur. Sünnetle sabittir.
6. Kıble değişimi (Beyt-i Makdis’ten Kâbe’ye)
Kur’ân, kıblenin değiştiğini söyler ama ayrıntıyı Peygamber’e bildirir. Bu da gayr-i metluv vahyin örneğidir.
7. Yasak Etlerin Bazıları Sünnetle İlave Edildi
Kur’ân’da haram olarak dört şey sayılır (Bakara 173).
Resûlullah (s.a.v) ayrıca:
- Ehilî eşek eti
- Pençeli hayvanlar gibi haramları bildirir. Bu, “hüküm koyan sünnet” türüdür ve ilave vahiydir.
8. Mescid-i Haram’da savaş izni
Kur’ân’da genel yasak var; Resûlullah bazı şartları hadisle açıklamıştır.
9. Nevefil uygulamaları (teheccüd, duha vb.)
Bunların detayları vahiy ile Peygamber’e öğretildi.
İslam Âlimlerinin Görüşü
İmam Şâfiî: “Sünnetin tamamı vahiydir. Bir kısmı metluv, bir kısmı gayr-i metluvdur.” (al-Umm, Risale)
İbn Hazm: “Resûlullah’ın söylediği hiçbir şey hevasından değildir; hepsi vahiydir.”
İmam Ahmed: “Sünnet Kur’ân’ın açıklamasıdır; vahyin ikinci türüdür.”
İbn Kayyım: “Resûlullah’ın sünneti Allah’ın ilhamı, öğretmesi ve vahyidir.”
Vahyi gayr-i metluv,
- Kur’ân dışı,
- Sünnetin kaynağını oluşturan,
- Hüküm koyan ve açıklayan,
- Cibril vasıtasıyla veya ilham yoluyla gelen vahiy türüdür.
Sünnetin tamamı heva değil, ilahî yönlendirme, vahyin geniş alanının parçasıdır.
إرسال تعليق
İçinizde olan güzellik her zaman yazılarınıza ve dilinize aşkla dökülsün...