İlmihal 

Temel dini bilgileri içeren el kitaplarına verilen genel bir addır. Sözlükte

ilm-i hâl “davranış bilgisi” anlamına gelir. Terim olarak “inanç, ibadet,

muamelat (günlük yaşayış), ahlâk konuları, yer yer büyük peygamberler,

ayrıca Resûl-i Ekrem’in hayatına dair özlü bilgileri içeren el kitabı” diye

tanımlanabilir. İlmihallerde muamelata dair bilgiler, hitap edilen insanların

yaşadığı zaman ve coğrafyaya göre değişiklikler göstermekle birlikte bu

eserler daha çok herkesin bilmesi gereken hususları içerir.

İlim öğrenmenin her müslümana farz olduğunu bildiren hadisteki (İbn Mâce, “Muḳaddime”, 17) “ilim” kelimesi “ilm-i hâl” olarak yorumlanmış ve bunun kapsamına iman, namaz, oruç, helâl ve haram gibi temel bilgilerin girdiği belirtilmiştir (Ebü’l-Leys es-Semerkandî, s. 6). 

Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi tarafından yazdırılan İlmihal ise (I-II, İstanbul 1998-1999) genel olarak din, İslâm dini, akaid, bazı fıkıh kavramları, ibadet konuları, kefâretler, adak ve yeminler, haramlar ve helâller, aile hayatı, siyasî hayat, çalışma hayatı, hukukî ve ticarî hayat, sosyal hayat ve İslâm ahlâkı ana başlıklarını içermekte olup alanında önemli bir boşluğu doldurmuştur.

Temel dinî bilgileri içeren ilmihaller yanında akaid, ibadet, insanlar arası münasebet gibi konulardan yalnız birini veya sadece bir mezhebin, bir tarikatın esaslarını yahut bir zümreyi ilgilendiren bilgileri ihtiva eden özel ilmihaller de yazılmıştır. 

İlmihallerin bir kısmı öncekilerin tekrarı mahiyetindedir. Bazılarında da din kuralları aşırı derecede katı gösterilmiş, asıl ilkelere ilâveler yapılarak din, yaşanması zor bir şekle sokulmuştur. İlmihaller, yazıldıkları dönemin din anlayışını yansıtmaları ve dinî bilgilerin günlük hayata uygulanmasını temin edip din kültürünün toplumun çeşitli kesimlerine yayılmasını sağlamaları bakımından önem taşır.

TDV İslam Ansiklopedisi