Hz. İdris (a.s.)

 

Hz. İdris (a.s.), İslam kaynaklarında Hz. Âdem (A.s) ve Hz. Şit (A.s)'ten sonra kendisine peygamberlik verilen üçüncü Peygamber olarak kabul edilir. Kur'an-ı Kerim'de dürüstlüğü, sabrı ve yüce bir makama yükseltilmesiyle zikredilen Hz. İdris(A.s)'ın hayatı, hem dini metinlerde hem de İslam tarihçilerinin eserlerinde geniş yer bulur.

Hz. İdris’in hayatına dair ayrıntılar:

Soyu ve Kimliği

<> Asıl İsmi: Kaynaklarda asıl adının Uhnûh (veya Hanûh) olduğu belirtilir. Çok kitap okuduğu, dersle ve ilimle çok meşgul olduğu için kendisine "İdris" (ders veren/okuyan) denilmiştir.

<> Nesebi: Hz. Âdem'in altıncı kuşaktan torunudur. Hz. Şit'in torunlarından olan Yerd'in oğludur. Hz. Nuh’un da büyük dedesi olduğu rivayet edilir.
<> Doğum Yeri: Babil'de veya Mısır'ın Munif bölgesinde doğduğuna dair rivayetler vardır.

İdrîs bazan İlyâ (İlyâs) ile aynı kişi sayılmıştır. 

Nitekim Abdullah b. Mes‘ûd’dan nakledildiğine göre, “İlyâs da şüphe yok ki gönderilmiş peygamberlerdendi” (es-Sâffât 37/123) meâlindeki âyetin tefsirinde İbn Mes‘ûd ile İbn Abbas, İlyâs ile İdrîs’in aynı kişi olduğunu söylemişlerdir. Hatta İkrime bu âyetin İbn Mes‘ûd mushafında, “İdrîs de şüphe yok ki gönderilmiş peygamberlerdendi” şeklinde yazılı olduğunu nakleder (Tecrid Tercemesi, IX, 88). 

Peygamberliği ve Tebliği

Hz. İdris (a.s), Hz. Şit(As.)’in vefatından sonra insanların yoldan çıkmaya başladığı, özellikle Kabil’in soyundan gelen toplulukların günahlara daldığı bir dönemde peygamber olarak gönderilmiştir.

<> Suhuf: Kendisine Allah tarafından 30 sayfa (suhuf) indirilmiştir. Bu sayfalarda hikmet, matematik, astronomi ve bazı sanatlara dair bilgiler yer almıştır.

<> İnsanlara Çağrısı: Kavmini tek olan Allah'a ibadete, adalete, namaz kılmaya ve zekat vermeye davet etmiştir. Ancak kavminin büyük bir kısmı bu çağrıyı reddetmiştir.

İnsanlık Tarihindeki "İlkler" ve Mesleği

Hz. İdris (A.s), sadece bir peygamber değil, aynı zamanda medeniyetin kurucu isimlerinden biri olarak kabul edilir:

<*> Yazı ve Kalem: Kalemle ilk yazı yazan ve kağıdı/deriyi yazı aracı olarak kullanan ilk kişi olduğu rivayet edilir.

<*> Terzilik: İnsanlar daha önce hayvan derileri giyerken, Hz. İdris kumaşı dokuyup diken ve terzilik mesleğini başlatan ilk kişidir. İğneyi her batırışında "Sübhanallah" dediği anlatılır.
<*> İlim ve Fen: Astronomi (yıldız ilmi), matematik (hesap) ve tıp ile ilgilenen ilk insan olarak bilinir. Bu yönüyle bazı kadim kaynaklarda "Hermesü’l-Hakim" (Bilge Hermes) ile özdeşleştirilmiştir.

<*> Şehircilik: Yüz kadar şehir kurduğu, insanlara şehirleşmeyi ve idarecilik kurallarını öğrettiği söylenir.

Kur'an-ı Kerim'de Hz. İdris

Kur'an'da ismi iki farklı surede, üstün vasıflarıyla geçer: "Kitapta İdris'i de an. Hakikaten o, pek doğru bir insandı, bir peygamberdi. Biz onu yüce bir makama yükselttik." (Meryem Suresi, 56-57) 

"İsmail'i, İdris'i ve Zülkifl'i de an; hepsi de sabredenlerdendi." (Enbiyâ Suresi, 85)

Göğe Yükseltilme Hadisesi (Ref')

İslam kaynaklarında en çok tartışılan ve ilgi çeken konu, onun "yüce bir makama yükseltilmesi"dir.

<> Manevi Yükseliş: Bazı alimler bunu peygamberlik rütbesi ve ilimdeki yüksekliği olarak yorumlar.

<> Fiziki Yükseliş: Çoğu müfessir ise Hz. İdris'in sağ iken göğe (4. veya 6. kat semaya) yükseltildiğini savunur. Hadis-i şeriflerde, Hz. Peygamber’in Miraç gecesinde dördüncü kat semada Hz. İdris ile karşılaştığı ve onun kendisine selam verdiği anlatılır.

<> Ölüm Meleği ile Olan Kıssası: Bazı rivayetlerde, Azrail (a.s) ile olan dostluğu, ölümü bir anlığına tadıp dirilmesi, cenneti ve cehennemi gördükten sonra cennetten çıkmadığına dair sembolik anlatımlar yer alır.

Şemaili (Fiziksel Özellikleri)

İslam tarihçisi Asım Köksal gibi kaynaklarda şu şekilde tasvir edilir:

> Uzun boylu, beyaz tenli, geniş göğüslü.

> Vücudu hafif kıllı, gür saçlı ve iri kemikli.

> Yüzünde doğuştan beyaz bir nokta (nişan) olduğu söylenir.

> Konuşması yumuşak (mülayim), sesi ise incedir.