Mestler Üzerine Mesh Dört Mezhebe Göre
1. Meshin Tarifi
Mesh kelimesi lügatte, eli bir şeyin üzerine sürmek anlamına gelir. İslam hukukunda (fıkhında) mesh; abdest esnasında ayakları yıkamak yerine, belirli şartları taşıyan mestlerin üzerine ıslak elle dokunarak yapılan ıslaklık isabet ettirmektir. Bu bir kolaylıktır (ruhsattır). Bu uygulama, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) bizzat yaptığı ve pek çok sahabi tarafından rivayet edilen sahih sünnete dayanır.
Mestler üzerine mesh, ayakları yıkama farzının yerine geçen meşru bir uygulamadır. Dört mezhebe göre mest üzerine meshin detayları:
2. Meshin Hükmü ve Şer‘î Niteliği
Mestler üzerine mesh etmek dört mezhebe göre caizdir. Bu hüküm erkek–kadın, mukîm–misafir ayrımı olmaksızın geçerlidir. Fıkıh usûlünde bu hüküm “ruhsat” olarak değerlendirilmiştir. Ruhsat, azîmete muhalif olarak kolaylık sağlayan şer‘î bir hükümdür. Ancak bazı durumlarda bu ruhsat vâcib hâline gelir.
Meshin vâcib olduğu durumlara örnek:
- Mestleri çıkarıp ayakları yıkamak namaz vaktini kaçıracaksa
- Mestleri çıkarmak, başka bir farzın kaçmasına sebep olacaksa
- Ayakları yıkamaya yetecek kadar su bulunmuyorsa
Bu hallerin dışında mestleri çıkarıp ayakları yıkamak daha faziletli kabul edilmiştir.
Ancak Hanbelî mezhebine göre, mestler üzerine mesh etmek, ayakları yıkamaktan daha faziletlidir. Çünkü Allah Teâlâ, kullarının ruhsatlara sarılmasını sever.
Mest Üzerine Meshetmenin Şartları (Genel)
Dört mezhepte de meshin geçerli olması için şu temel şartlar aranır:
1. Tam Bir Taharet: Mestlerin, ayaklar yıkandıktan (tam bir abdestten) sonra giyilmiş olması gerekir.
2. Kapatıcılık: Mestlerin, abdestte yıkanması farz olan yerleri (topuklarla birlikte ayakları) tamamen örtmesi şarttır.
3. Dayanıklılık: Mestlerin, yolda yürümeye dayanıklı (genellikle yaklaşık 5-6 km yürünebilecek kadar sağlam) olması gerekir.
4. Temizlik: Mestlerin üzerinde namaza engel olacak miktarda necaset (pislik) bulunmamalıdır.
2. Meshin Hükmü ve Şer‘î Niteliği
Mestler üzerine mesh etmek dört mezhebe göre caizdir. Bu hüküm erkek–kadın, mukîm–misafir ayırımı olmaksızın geçerlidir. Fıkıh usûlünde bu hüküm “ruhsat” olarak değerlendirilmiştir. Ruhsat, azîmete muhalif olarak kolaylık sağlayan şer‘î bir hükümdür. Ancak bazı durumlarda bu ruhsat vâcib hâline gelir.
Meshin vâcib olduğu durumlara örnek:
- Mestleri çıkarıp ayakları yıkamak namaz vaktini kaçıracaksa
- Mestleri çıkarmak, başka bir farzın kaçmasına sebep olacaksa
- Ayakları yıkamaya yetecek kadar su bulunmuyorsa
Bu hallerin dışında mestleri çıkarıp ayakları yıkamak daha faziletli kabul edilmiştir.
Ancak Hanbelî mezhebine göre, mestler üzerine mesh etmek, ayakları yıkamaktan daha faziletlidir. Çünkü Allah Teâlâ, kullarının ruhsatlara sarılmasını sever.
3. Mestin Tanımı ve Çeşitleri
Üzerine mesh edilmesi sahih olan mest, ayağı ve topuk kemiklerini örten, yürümeye elverişli ayakkabı niteliğindeki giyimdir.
- Deriden yapılmış olabilir
- Yünden, keçe, kıl veya benzeri maddelerden yapılmış olabilir
- Kalın çorap (cevreb) bazı şartlarla mest hükmündedir
Mezheplere göre malzeme şartı:
- Hanefî & Şâfiî & Hanbelî: Deri şart değildir
- Mâlikî: Mest mutlaka deriden ve dikişli olmalıdır
4. Mestler Üzerine Meshin Delili
Mestler üzerine mesh etmenin hükmü tevatür derecesine varan hadislerle sabittir. Peygamber ﷺ: “Onları bırak; ben mestleri temiz hâlde giydim.” (Buhârî, Müslim) Sahabeden yetmişten fazla kişi Resûlullah’ın mestler üzerine mesh ettiğini rivayet etmiştir. Bu sebeple bu hüküm, inkâr edilemeyecek derecede sabittir.
5. Mest Üzerine Meshin Şartları
Dört mezhebin ittifak ettiği temel şartlar:
1- Mestler topuk kemikleriyle birlikte ayağı örtmelidir
2- Mestte ayağın büyük kısmını açığa çıkaran delik bulunmamalıdır
3- Mestlerle örfe göre yürüyebilmek mümkün olmalıdır
4- Mestler tam temizlikten (abdestten) sonra giyilmiş olmalıdır
5- Mestler temiz olmalıdır (necaset meselesinde mezhepler tafsilata girer)
6- Mestler helâl yoldan elde edilmiş olmalıdır (Mâlikî ve Hanbelîlere göre şart)
6. Mestte Delik Bulunması
Bu mesele mezhepler arasında farklı değerlendirilmiştir:
- Hanefîler: Üç küçük ayak parmağı kadar delik affedilir
- Mâlikîler: Ayağın üçte birine kadar olan delik affedilir
- Şâfiî ve Hanbelîler: Ayağın görünen her kısmı mesh için engeldir
7. Mestle Yürüme Şartı
- Hanefîler: En az bir fersah (yaklaşık 5 km) yürünebilmelidir
- Şâfiîler: Mest yolculuğa dayanıklı olmalıdır
- Mâlikîler: Deri mest olması yeterlidir
- Hanbelîler: Örfe göre yürüyüşe elverişli olması yeterlidir
8. Meshedilmesi Farz Olan Miktar
- Hanefî: Mestin üst yüzünde üç parmak genişliği kadar
- Şâfiî: Mestin üst yüzüne ıslaklık isabet etmesi yeterlidir
- Mâlikî: Mestin üst kısmının tamamı
- Hanbelî: Mestin üst kısmının çoğunluğu
Alt kısmın meshi, çoğu mezhepte müstehab kabul edilmiştir.
9. Meshin Süresi
- Mukîm: 1 gün 1 gece
- Misafir: 3 gün 3 gece
Mâlikî mezhebinde mesh süresi yoktur. Mesh, guslü gerektiren bir hâl vuku buluncaya kadar devam eder.
10. Meshin Keyfiyeti (Sünnet Şekli)
Sünnete uygun mesh:
- Parmaklar mestin burun kısmına konur
- Parmaklar açık tutulur
- El, yukarı doğru çekilir
- Islaklık iz bırakacak şekilde sürülür
Keyfiyet mezheplere göre sünnet–mendub ayrımıyla değerlendirilmiştir.
11. Meshi Bozan Durumlar
Aşağıdaki durumlar meydana geldiğinde mesh bozulur ve ayakların yıkanması gerekir:
- Mestlerin Çıkarılması: Mestin ayaktan çıkması veya çıkarılması durumunda (abdestliyken olsa bile) mesh bozulur. Hanefîlere göre sadece ayakları yıkamak yeterlidir; Şâfiîlere göre abdestin tamamını iade etmek daha iyidir.
- Sürenin Dolması: Mezheplerin belirlediği süre (1 veya 3 gün) dolduğunda.
- Gusül Gerektiren Durumlar: Cünüplük, hayız veya nifas gibi boy abdesti gerektiren durumlarda mestler çıkarılmalı ve ayaklar yıkanmalıdır.
- Mestin Yırtılması: Mestin, mezhebin belirlediği sınırın ötesinde yırtılması.
Özet Karşılaştırma Tablosu
Mestler üzerine mesh, sabit bir sünnet, geniş bir rahmet ve ümmet için büyük bir kolaylıktır. Mezhepler arasındaki farklılıklar, delilin inkârı değil; delilin uygulanış tarzıdır. Ruhsatı inkâr eden sünneti inkâr etmiş olur; ruhsata sarılan ise sünnete tutunmuş olur.
إرسال تعليق
İçinizde olan güzellik her zaman yazılarınıza ve dilinize aşkla dökülsün...