Selefi Salihin Ekolü farklı mıdır?

 

Selefi salihin ekolünü tercih eden Eş’ariye ve Maturidiyye’den farklı mıdır?

Selef-i Sâlihîn ekolünü itikadî meselelerde benimseyenler, ana akım Sünni kelam ekolleri olan Eş'ariyye ve Mâtürîdiyye'den temelde metodoloji ve Allah'ın Sıfatlarını anlama biçimleri açısından farklıdırlar.

Selef ekolü, kelam (spekülatif teoloji) yöntemlerini kullanmayı reddetmeleriyle diğer ekollerden ayrılır.

---

Temel Farklılık: Metodoloji ve Kaynak

Selef ekolü, inanç meselelerinde, özellikle de Allah'ın sıfatları (esma ve sıfat) konusunda, tamamen ilk üç nesil Müslüman'ın (sahabe, tabiîn ve tebe-i tabiîn) yolunu izlemeyi ve onların metodunu kullanmayı hedefler.

- Selef Metodolojisi:

* Kaynağa Bağlılık (Nass): İnanç konularında tek kaynak Kitap (Kur'an) ve Sünnet (Sahih Hadisler)'dir.

* Kelam'ı Red: Aklı kullanarak dini hükümleri veya sıfatları spekülatif yöntemlerle açıklamaya çalışan Kelam ilmini (diyalektik teoloji) ve felsefi tartışmaları reddederler.

* Tevakkuf ve Teslimiyet: Allah'ın sıfatlarını, keyfiyetini (nasıl olduğunu) araştırmadan, lafzî (görünen) anlamıyla kabul etme esasına dayanır.

-Eş'ariyye ve Mâtürîdiyye Metodolojisi (Kelam Ekolleri):

* Aklı Kullanma: Kitap ve Sünneti temel alırlar, ancak inanç esaslarını akli delillerle temellendirme ve savunma yöntemini (Kelam ilmi) kullanırlar.

* Gerekçe: Bu metodu, felsefi akımların (Mu'tezile, Meşşailik vb.) meydan okumalarına karşı İslam inancını akıl yoluyla savunma (anti-tez üretme) zorunluluğu olarak görmüşlerdir.

---

En Keskin Ayrılık: Allah'ın Sıfatları (Esma ve Sıfat)

Ayrılığın en belirgin olduğu nokta, Kur'an ve Sünnette geçen, Allah'a nispet edilen "Haberî Sıfatlar" (el, yüz, istiva – Arş'a yönelme/yükselme) olarak bilinen sıfatlardır.

Ekol	Yöntem	Anlamı Kabul Etme Biçimi
Selefiyye	Tefviz (Teslim) ve İsbât (İspat)	Bu sıfatları, görünen lafzî anlamlarıyla (el, yüz, istiva) kabul ederler. Ancak keyfiyetini (nasıl olduğunu) ve benzerliğini (teşbihi) bilmeyi Allah'a havale ederler. Buna "Bilâ Keyf" (Nasılsız) inancı denir. Te'vil ve Ta'til'i (anlamı inkâr etmeyi) reddederler.
Eş'ariyye / Mâtürîdiyye	Te'vil (Yorum)	Bu sıfatları lafzî anlamıyla kabul etmenin teşbih (Allah'ı yaratılmışlara benzetme) riskini taşıdığı gerekçesiyle, onları akla uygun mecazi bir anlama yorumlarlar (Te'vil). Örneğin: "Allah'ın Eli", "Kudreti veya Nimeti", "İstiva" , "Hükmetme" şeklinde yorumlanır.

---

Temel İtikadi Meselelerdeki Diğer Farklar

Mesele	Selef Ekolü	Eş'ariyye ve Mâtürîdiyye
İman-Amel İlişkisi	Amel İmandandır (imanın parçasıdır). Amellerin ihmali imanın zayıflamasına yol açar. İman artar ve azalır.	Amel İmandan Ayrıdır. İman artmaz ve azalmaz. Amel eksikliği dinden çıkarmaz.
Büyük Günah (Mürtesib)	Büyük günah işleyen Fasık olarak adlandırılır, ancak Müslümandır (Hâricîler ve Mu'tezile'ye muhalefet).	Büyük günah işleyen Mümin-i Fâsık olarak adlandırılır ve tövbe etmezse Allah'ın dilediği kadar ceza çeker. (Görüş birliği var.)
Kur'an'ın Kelamullah Olması	Kur'an, lafzı ve manasıyla Mahlûk Değildir (yaratılmamıştır) ve Allah'ın kelam sıfatının tecellisidir.	Kur'an'ın manası mahlûk değildir; ancak Kur'an'ın okunuşu, sesi ve yazıldığı lafızları (harfleri) mahlûktur (yaratılmıştır).

---

Selef ekolünü tercih edenler, Eş'arî ve Mâtürîdîlerden inanç esaslarının özünde (Tevhid, Nübüvvet, Ahiret) ayrılmazlar, zira hepsi Sünnî omurgaya sahiptir. Ancak ayrıldıkları temel nokta, bu esaslara ulaşırken kullanılan metot ve Allah'ın sıfatlarının lafzî metinlere dayanılarak, yorumsuz (bilâ keyf) mı, yoksa akli yorumlarla (te'vil) mı anlaşılması gerektiğidir.

Selef, metinde kalmayı ve teslimiyeti esas alırken; Kelam Ekolleri, metni aklın ilkeleriyle temellendirmeyi ve savunmayı esas almıştır.