Abdulkadir Geylanin Tarikat Öğretisi

 

Hz. Abdülkadir Geylani (K.S.), tasavvuf tarihinde Kadiriyye tarikatının kurucusu ve "Gavs-ı Âzâm" gibi unvanlarla anılan büyük bir mürşittir. Onun tasavvuf yolu, Şeriat, Tarikat ve Hakikat esaslarına sıkı sıkıya bağlı, nefis mücadelesi ve teslimiyet üzerine kurulu bir yaklaşımdır. Seyyid oğluna ve ihvanına yaptığı yolunu açıklayıcı nasihatleri şöyledir: 

Tarikatını kitap ve sünnete bağlılık esasına dayandıran Şeyh Abdulkadir Geylani vaazlarında ve vasiyetinde bu ikisine sarılmayı ısrarla vurgulamıştır. Oğluna yaptığı vasiyette Kadiri tarikatının öğretisini tayin etmiştir. Kitap ve sünnete bağlılık tavsiyesinden sonra tarikatının gönlün sükûnu, cömertlik, cefaya katlanmak, kimseye eziyet etmemek, hata ve kusurları affetmek ve müsamaha göstermek esaslarına bağlı olduğunu söylemiştir. Himmeti (kalbin tamamen Hakka yönelmesi) yüceltmek, haramdan sakınmak, hizmeti güzelleştirmek, azmi artırmak ve nimete saygı göstermek de Kadriyye’nin beş temel kuralıdır.

Yine şöyle buyurmaktadır; “Karanlığa ışıkla gir o da Allah’ın kitabı ve Resul’ünün sünnetidir. Aklına bir şey geldiğinde ya da bir şey yapmak istediğinde onu kitap ve sünnete arzet. 

Seyyid Abdulkadir Geylani başkaları ile ilişkilerinde dahi kitap ve sünneti esas almaktadır birini sevdiğinde ya da sevmediğin zaman bunu kitap ve sünnete arz et ve bana tabi olma değilse Allah yolundan sapar gidersin

Şu unutulmamalı ki:  “Kim sünnet-i seniyyeyi kendisine  lider kabul ederse hikmet ile konuşur. Kim hevasını kendisine lider seçerse bir bidatlerden bahsetmeye başlar.” 

Allah Celle celalü buyurmaktadır: “Eğer ona itaat ederseniz doğru yolu bulmuş olursunuz” Nur 54

Abdülkadir Geylani'nin Tasavvuf Yolunun Temel Örnekleri

Onun tasavvufi öğretilerinin özü, samimi bir kulluk (ubudiyet), Allah'a tam bir teslimiyet ve dünyadan yüz çevirerek (zühd) Hakk'a yöneliştir.

---

İlim ve Amelin Birlikteliği

Hz. Geylani, tasavvuf yolunun ilk adımını ilim ve bu ilimle amel etmek olarak görmüştür. O, ilimle amel edilmediğinde bilginin bir faydası olmayacağını vurgular.

Örnek: Eserlerinde, yalnızca isimlere kanıtsız kalarak ameli terk edenleri eleştirir ve "Ben alimim" diyen birinin bilgisiyle amel etmediği sürece bir nevi yalan söylemiş olacağını belirtir. Yani tasavvuf, kuru bir felsefe değil, yaşanılan bir hayattır.

---

Tam Teslimiyet (Rıza ve Tevekkül)

Onun tasavvuf yolunun en önemli özelliklerinden biri, kulun mutlak surette Allah'ın kaza ve kaderine (takdirine) tam bir teslimiyet göstermesidir. Teslimiyet, "Niçin, neden, nasıl?" gibi soruları sormadan, kalben O'nun hükmüne razı olmaktır.

Örnek: Öğütlerinde, "Eğer imanını kuvvetlendirmek istersen, teslimiyet göstermelisin. Aziz ve Celil olan Allah'a yakın olmak istersen, kendini O'nun hükmüne, takdirine ve fiiline teslim etmelisin" diyerek bu teslimiyetin önemini vurgular. Kişi, kendi dilemesini Allah'ın iradesinin önüne geçirmemelidir.

Nefis Mücadelesi ve Dünya Zühdü

Hz. Geylani, müridi dünyevi arzulardan ve halkın beğenisinden kaçınmaya, gerçek nefisle mücadeleye davet eder. Bu mücadele, kişinin kendisini sürekli sorgulamasıyla mümkündür.

Örnek: Bir sohbetinde, bir halinin diğerine uymadığını fark ederek kendisini münafıklıkla suçlayacak kadar nefsini sorguladığı ve bu durumdan rahatsızlık duyduğu rivayet edilir. Bu, sıradan bir insandan beklenen değil, büyük bir velinin sürekli murakabe halinin örneğidir. Eserleri olan Fütûhu'l-Gayb ve El-Fethu'r-Rabbânî bu nefs mücadelesi, sabır, şükür ve zühd gibi makamları detaylıca anlatır.

---

Yolculukta Daimi İlerleme (Seyr-i Sülûk)

Tasavvuf yolu, bir durak değil, sonu olmayan bir yolculuktur (seyr-i sülûk). Yolcu, ulaştığı mertebeyi nihai makam olarak görmemeli, Allah'ın dergahının nihayetsiz olduğu bilinciyle daima ilerlemelidir.

Örnek: Bu yolculuk, "Seyr ilallah" (Allah'a doğru yolculuk) ve "Seyr fillah" (Allah'ta yolculuk) aşamalarını içerir. Bu, kulun her an yokluğa (fena) gidip tekrar varlığa (beka) geldiği, sürekli bir oluş ve yenilenme halidir.

---

Hz. Abdülkadir Geylani, bu öğretileri sade ve herkesin anlayabileceği bir üslupla sunarak, tasavvufun yalnızca seçkin bir zümreye ait olmadığını göstermiştir.