Seyr-i Sülûkta Rüyanın Yeri ve Önemi

Seyr-i sülûk, yani kulun manevi yolculuğu, sadece uyanık hâlette değil; uyku hâlinde de devam eden bir süreçtir. Çünkü insanın ruhu, uyku anında maddî bağlardan daha çok sıyrılarak, nefsi perdeleri aşmış bir şekilde hakikatlerle daha doğrudan temas eder.

---

Rüya ilahî bir mesajın esintisi olabilir

Efendimiz (sav) buyurur: “Müminin rüyası nübüvvetin kırk altıda biridir.” (Tirmizî)

Sufîler bu hadise dayanarak rüyaların manevî ikaz, latîf bir rehberlik ve kalbe düşen bir nur olabileceğini belirtmişlerdir.

İmam-ı Rabbânî der ki: “Rüyalar, kalbe gelen manaların beden elbisesi giymiş hâlidir.”

Yani uykuda görülen şey, aslında kalbin idrak ettiği fakat uyanıkken fark edemediği bir hakikati sembolize eder.

---

Rüya bir “yol işareti”dir, nihai hüküm değildir

Cüneyd-i Bağdadi uyarır: “Rüyaya dayanıp amel eden, kendini ve hakikati tehlikeye atar.”

Bu söz çok önemlidir: Rüya işaret verir, ama şer’î ölçünün yerini alamaz.
Rüya bir ilhamdır, fakat delil değildir. Bu yüzden seyr-i sülûkta rüyayı yorumlayan kişi mutlaka bir mürşid olmalıdır.

---

Rüyanın doğruluk dereceleri

Tasavvuf erbabı rüyayı üç temel kategoriye ayırır:

1. Rahmanî rüya — Hak’tan gelen

2. Nefsânî rüya — İnsanın arzu ve korkularından kaynaklanan

3. Şeytanî rüya — Vesvese ve karıştırma amaçlı

Abdülkadir Geylani der: “Rüyayı rüya yapan görülen değil, söyleyendir.” Yani rüyanın kaynağı önemlidir.

---

Sadık rüya → kalbin temizliğiyle ilgilidir

Rüya kalbin aynasıdır. İmam Gazâlî: “Kalp berrak olursa, yansıması da berrak olur.” Kalbi bulutlarla dolu olan kişinin rüyası karışık ve bozuk olur, nefsî görüntüler Hak görüntüsü sanılır.

---

Seyr-i sülûkta rüya — terbiye aracı

Seyr-i sülûk yaşayan dervişlerde rüyalar: yanlışı fark ettirme, nefsi uyandırma, işaretle yönlendirme, gönlü teskin etme, sabrı güçlendirme gibi işlevler görür.

Birçok mürid, rüyasında: mürşidini görür, bir sembol görür, bir yol işareti görür, veya bir ilahî uyarı alır. Ancak mürşidler uyarır: “Rüyalar gerçek değildir; fakat gerçeklere açılan perdedir.”

---

Hakiki rüyanın belirtileri:

Sufîlere göre hakikate yakın rüyaların ortak özellikleri: çok net ve berrak olması, sabah kalkınca unutulmaması, kalpte huzur bırakması, manası kendini zorla dayatması, kalpte bir nur ve coşku oluşturması.  

Nefsanî rüya ise: tuhaf, bulanık, huzursuzluk veren, karmakarışık görüntülerden meydana gelir.

---

Mürşid gözetimi olmadan rüya tehlikelidir

İbn Ataullah İskenderî der: “Rüyayı kendin yorumlarsan, nefsin sana hakikati ters gösterir.”

Bu yüzden: Rüyanın anlamını derviş IŞIKTAKİ aynaya bakar gibi değil, mürşidin kalp aynasına bakar gibi görmelidir. Çünkü rüya çoğu zaman mecazdır, remzdir, semboldür. Sembolleri çözmek ise ilim ister.

---

Seyr-i sülûkta rüya: bir araçtır, bir yol işaretidir, kalbe düşen bir ilham kıvılcımıdır, kul ile Hak arasında bir incelik köprüsüdür. Ama: hüküm kaynağı değildir, şeriatın üstüne çıkamaz, mürşidin yerini alamaz. En güzel yaklaşım şudur: “Rüyayı ciddiye al, ama körü körüne bağlanma.” Çünkü seyr-i sülûkun temeli rüyada değil: zikirde, nefis terbiyesinde, murakabede, mürşid gözetiminde, aşkta ve teslimiyettedir.