Kulların Fiilleri ve Teklif-i Mâ Lâ Yutâk

 

Kulların Fiilleri ve Teklif-i Mâ Lâ Yutâk

Kulların fiilleri Allah’ın mahluku, kulların da “kesbi”dir. Allahu Teala onlara, ancak güç yetirebilecekleri şeyleri teklif eder. Onlar da ancak Allah’ın kendilerine teklif ettiği şeylere güç yetirebilirler: “La havle vela kuvvete illa billah” tasarruf ve güç sadece Allah’a aittir. Sözünün tefsiridir. 

Şöyle deriz: Allah’ın yardımı olmadan hiçbir kimse Allah’a isyandan uzaklaşamaz, kıpırdayamaz ve güç bulamaz. yine Allah’ın tevfiki olmadan hiç kimse Allah’a itaati yerine getirmeye ve bu istikamette sebat etmeye güç yetiremez. 

İnsanların fiilleri Allah Celle celalühü tarafından yaratılır. O fiiller Allah’ın mahlukudur. Kul istemiş Allah Celle celalühü de yaratmıştır. Kullar o fiilleri kesbeder işlerler. Yaratan Allah, işleyici de insandır. İnsan kendi fiillerini yaratamaz. Allah’ın yarattığını işler peki bu nasıl olmaktadır?

Kul bir şey yapmak ister azmeder bu cüzi iradedir. Sonra onu kuvvetten fiile çıkarır, azalarını organlarını kullanır, kullanmadan evvel cenabı hak o fiili yaratır o kulda işler. Teklifi fiiller konusunda insan bir fiil işlemeden önce cenabı Hakk’ın o fiili yaratması söz konusu değildir. Yaratan cenabı hak işleyen kesbeden kuldur. 

Allah Teala kullarının ancak güç yettiği şeyleri kullara yükler. Onlara ancak güç yetirebildikleri şeyi teklif eder. Kullar da ancak cenabı haktan kendilerine yüklediği şeye güç yetirebilirler. “La havle vela kuvvete illa billah sözünün açıklaması da budur. Hiç kimse için bir çare, çözüm yoktur, kimse için hareket söz konusu değildir. Allah’ın muvaffak kılması dışında hiç kimse için geri dönüş, kurtuluş kaçış söz konusu değildir. Allahu Teala’nın emirlerini yerine getirmeye ve bunda devam etmeye hiç kimsenin gücü yoktur. Ancak Allah’ın muvaffak kılması ile mümkün olur.

Her şey Allah’ın meşieti/dilemesi, ilmi, kader ve kazası ile meydana gelir.

O’nun dilemesi tüm dilemelere galip gelmiştir. O’nun kazası da tüm tedbirlere galip gelmiştir. O asla zulmetmeden dilediğini işler. Kötülük ve çirkinliğin her türlüsünden temizdir, ayıp ve noksanlığın her türlüsünden de münezzehtir. “O, yaptığından sorumlu değildir, onlar ise sorumlu tutulacaklardır.” Enbiya suresi 23. ayet 

O’nun ilminin, kazasının, kaderinin, hükmünün dışında hiçbir şey yoktur. Allah’ın meşieti, dilemesi O’nun dışında bütün varlıkların dilemesine galip gelir. Cenabı Hakk’ın kazası da ona karşı alınmış tedbirlere galip gelir. O’nun kazası, hükmü karşısında hiçbir tedbir duramaz. Dilediğini yapar olduğu halde asla zalim değildir. Cenabı Hakk’ın hiçbir fiili zulüm diye nitelendirilemez. Mesela çocuk annesinden doğuyor bir azası eksik, bir takım normal insanlar dışında farklı özellikleri var. Allah bunu neden böyle yaptı? diyen insan Allah korusun Allah’ın ona zulmettiğini söylemiş olur. Bu tehlikeli durumdur. Allahu Teala yaptıklarından sorguya çekilmez insanlar sorguya çekilir. 

Kaynak: Tahavi Akidesi Şerhi, Ebubekir Sifil