Şaz Hadis

 

Şaz Hadis Ne Demektir

Şaz kelimesi, lügat olarak cemaatten ayrılan, yalnız kalan manasına gelir. Istılahta oldukça farklı şekillerde kullanılmıştır. 

Nevevi, şu tarifleri kaydeder.

1- Şafii ve Hicaz ulemasından bir cemaate göre Sika bir kimsenin nasın rivayetine muhalif rivayetidir, başkasının rivayet etmediği şeyi rivayet etmesi değil.

2- Ebu Ya’la el-Halili der ki: Hadis lafızlarının kabul ettiği tarife göre, şaz, tek isnadı bulunan rivayettir, Sika veya gayr-i Sika rivayet etmiş, fark etmez. Şayet gayr-i Sika rivayet etmişse metruk(terk edilmiş, bırakılmış, kullanılmaktan vazgeçilmiş)tur, Sika rivayet etmişse tevakkuf edilir, ancak onunla ihticac (hüccet) olunmaz.

3- Hakim Ebu Abdillah der ki: Şaz sika’nın teferrüd ettiği rivâyettir, öyle ki mutabık de yoktur. Suyuti “Hakim le el-Halili’nin tariflerini, adl ve zabıt ravilerin teferrudleriyle bağdaştırmak zordur.”der ve “niyetler amellere göredir…” hadisi ile “Vela’nin satışını yasaklayan” hadisleri zikrederek, bunlar gibi ulaşmanın amele esas kıldığı pek çok sahih hadisin varlığını hatırlatır ve ilave eder:

“Doğru olanı, tafsil etmektir. Böyleleri, teferrüd( herkesten ayrılıp tek, yalnız, tenha kalma )leriyle kendilerinden daha çok hadis bilen (ahfaz) ve zabt yönüyle daha üstün olan (ahfaz) birisine muhalefet ederlerse bu çeşit şaz’lar merduddur, eğer ravi adl, hafiz, mevsuk olur, kimseye de muhalefet etmezse rivayeti sahihtir, zabt yönüyle tevsik (belgeleme,ispat) edilmemis, ancak zabit derecesinde olmaktan da uzak değilse rivayeti hasendir, uzaksa rivayeti münker şazdır, merdud’dur”.

Nevevi açıklamasını şöyle noktalar: “Velhasıl: merdud şaz, muhalif olan ferddir. Keza, ravilerinde, teferrüdden hasıl olan eksikliği giderecek güven ve zabt bulunmayan münferid rivayettir.

Şu halde, müteahhir ulemanın kabulünde şâz, kendinden kuvvetliye sikanın muhalefet ettiği hadistir. Tercih durumunda  daima mercûh(başka bir şeyin kendisine üstün tutulduğu şey)’tur.

Kaynak: Kütübi Sitte Muhtasarı, İbrahim Canan