Tefsir İlmi Ve Çeşitleri

Tefsir İlmi :

Allah (cc)’ın ahkam ve şeriatını açıklamak için indirdiği hidayet rehberi kuranı anlamak bizim için en öncelikli gayedir. Islahati olarak beşeri takat oranında Allahu Teala’nın muradına dalalet etmesi yönünden Kuranı Kerimi inceleyen ilimdir tefsir.

Tefsir  İlminin Konusu ve Gayesi Nedir:

Tefsir ilminin konusu Kuran’ın içerisindeki ayetlerdir. Gayesi iki cihanda selamete ve mutluluğa ulaşmak için Allahü Teala’nın kitabını yine onun muradını uygun bir şekilde anlamak anlatmak ve yararlı hükümler çıkartmak kudreti kazanmaktır.

O, dilediğine hikmeti verir ve kime hikmet verilirse o kimse birçok hayra nâil olmuş demektir. Bunu ise ancak derin kavrayış sahibi olanlar düşünüp anlarlar.” Bakara: 269

Allah Teala dilediğine hikmeti verir Hikmet verilen kimse çok şeylerde verilmiştir yukarıdaki Bakara suresinde 269 ayette böyle buyrulmaktadır. Bu ilimin şerefi bilinen bir gerçektir.

Tefsire Neden İhtiyaç Duyulmuştur?:

Kuranı Kerim’in tefsirine büyük bir ihtiyaç tabii ki vardır. Vakıa, Kuranı Kerim’in bir belagat mucizesidir birçok meselleri hükümleri açık lafızlarla beyan buyurmuştur. Fakat ilmi edebi ahlaki hukuki sosyal hakikatlerine kadar açık bir tarzda yazılmış olurlarsa olsunlar yine bunları herkes gereği gibi anlayamaz. Bu hususta şerhlere izahlara ihtiyaç görülür bunun içindir ki, en beliğ ediplerin, en güçlü yazarların eserleri hakkında birçok Şerhler, haşiyeler yazılmıştır.

Bununla beraber, herhangi bir mesele, birçok meselelerle ilgili olabilir. Mütehassıs olmayanlar bu ilgiyi göremezler. Bu meseleleri bir arada düşünmeye ve mütalâaya muktedir olamazlar. Müfessirler ise, her meseleyi izah eder ve o mesele ile ilgili olan diğer meseleleri de ortaya koyar. Artık bu hususta bilinmesi gereken maddeler bir tablo halinde gözler önüne serilir. Böylece mütalâa sahipleri fazla araştırmalardan kurtulmuş olur; az zamanda çok bilgi sahibi olurlar.

Bir de herkes, Kuran lafızlarının, ibarelerinin inceliklerini anlayamaz ve en ibret verici noktasına işaret edilen bir kıssanın, bir olayın teferruatına vakıf olamaz. Müfessirler ise, lafızlara ait incelemeleri yaparlar, kelimelerin ve terkiplerin hakiki, mecazî ve kinayeli manalarını, işaretlerini, delâletlerini gösterirler, Kıssalara, olaylara dair yeterli derecede bilgi verirler. Böylece Kuran’ın hakikatleri, güzellikleri büyük bir açıklıkla ortaya çıkarmış olur.

Tefsir çeşitli yönlerden ve müfessirlerin durum ve tutumlarına göre çeşitli kısımları ayrılabilir:

İbn Abbas (ra)’dan rivayet edildiğine göre o tefsiri dörde ayırmaktadır.

• Kimsenin bilmekten müstağni olmadığı tefsir
• Arap dilini bilmekle mümkün olan tefsir
• İlimde rusuh sahibi olanların bileceği tefsir
• Allah’tan başka kimsenin bilmesine imkan olmayan tefsirlerdir

Genel olarak tefsirler iki kısma ayrılır:

Rivayet tefsirleri ve Dirayet tefsirleri.

Rivayet Tefsiri:

Buna mesur veya nakli tefsirde denir. Bu tefsir seleften nakledilmiş eserlere dayanan tefsirdir. Bu tefsirlerde genellikle ayetlerin manaları, Nuzül sebepleri, nasih ve mensuh olanları gösterir. Böylece rivayet yolu ile yapılan tefsirlerin başlıca kaynakları hadisi şerif kitapları ile Siyer ve tarih kitaplarıdır. Bunlara muhalif, aklın hükmüne aykırı olan rivayetlere itimat edilmez.

Rivayet Tefsiri Ne Örnek:

1-Muhammed B. Cerir et Taberi, camiu’l beyan an tevilil-kuran.

2-Ebu Leys Semerkandi, Tefsirul Kuranil Azim.

3-Ebu İshak  es- Sa’lebi, el-keşf ve’l Beyan an Tefsiril Kuran.

4-Ebu Muhammed El- Hüseyin el Begavi, Maâlimu’t-Tenzil

5-İbni Kesir Tefsirul kuranil Azim.

6-Suyutinin Ed dürrül Mensur fi Tefsiril Mesur

Dirayet tefsir:

Buna rey ve makul tefsirde denilir. Rivayetlere munhasır kalmayıp, dil, edebiyat, din ve çeşitli bilgilere dayanılarak yapılan tefsirlerdir. Burada bahsettiğimiz reyden maksat içtihattır. Bu tefsir nevi bir zarurette bir maslahata metni olarak zuhur etmiştir. Rey tefsirinin caiz olup olmaması hususunda bidayette münakaşalar yapılmış bazıları bunu uygun bulmaz iken bazıları da muvaffak muvafık görmüşlerdir.

Dirayet tefsirlerine örnek:

Fahrettin Razi, Mefatihul Gayb.

Beydavi, Envarut tenzil ve Esrarül Tevil.

Nesefi, Medarikut tenzil ve hakikatut Tenzil.

Suyuti, tefsiri Ce,laleyn gibi tefsir kitapları sayılabilir.

Kaynak: Abdülbaki TURAN ve  Prof Dr. İsmail Cerrahoğlu yazılarından istifade edilerek hazırlanmıştır.