Hz. Zekeriyyâ (a.s)

Seyyid Abdülkadir Geylani tasavvufu tarifinde işareti temsilen Hz. Zekeriyya’yı işaret etmiştir. Kur’an’da adı zikredilen peygamberlerden biridir ve Hz. Yahya’nın da babasıdır.

Hz. Zekeriyya (As.), Hz. Adem’den son peygambere varıncaya kadar bütün peygamberlere inanmak bizim için inanç zorunluluğudur. Zekeriya As. ‘da bunlardan biridir. Zekeriyyâ -aleyhisselâm-, Süleyman -aleyhisselâm-’ın so­yundan olan Elisa ile evlendi. Elisa, Meryem’in annesi olan Hunne’nin kız kardeşidir. Hunne’nin kocası, İmrân’dır.

Hz. Zekeriyya As, Süleyman muhabbetinde hizmet veren din adamlarından biriydi. Kudüs’te yaşayan hazreti Zekeriya israiloğullarına ilahi buyrukları bildirmekle peygamber olarak görevlendirdi. Bunun yanı sıra maişetini sağlamak için de marangozluk yaptığı ifade edilmektedir.

Hz. Zekeriyya, Hz. Meryem’i küçük yaşından itibaren koruyup himayesine almıştır. Annesi  Hz. Meryem’i mabede doğduğu zaman adadıktan sonrada onunla ilgilenmeye devam etmiştir. Mabette kendisine küçük bir oda hazırlamış ve tüm ihtiyaçlarını orada karşılamıştır. Burada çok ilginç olaylar yaşanmıştır. Hz. Zekeriya, Kendisine getirmiş olduğu birçok yiyeceğin dışında, Mevsiminde olmamasına rağmen yanında bu yiyecekleri görünce çok şaşırmıştır.

Zekeriyya AS. ilerleyen yaşına rağmen kendisinden sonra, kavminin hak yoldan sapmaması için bir varis ve yardımcı olması için bir evlat istemiştir. Hz. Meryem’e verilen yiyeceklerin Allah’ın Lütfu olduğunu bilen Hz. Zekeriyya as., kendisine bir evlad lütfetmesi için, dua etti. Yahya adında bir evlad kendisine müjdelenmiştir.

Zekeriyyâ -aleyhisselâm- ile Elisa’dan Yahyâ -aleyhisselâm- doğmuştur.

Bu çocuk olayı, bir ayette  şu şekilde anlatılır: 

“Biz onun da duasını kabul ettik ve ona Yahya’yı verdik; eşini de kendisi için (çocuk doğurmaya) elverişli kıldık. Onlar (bütün bu peygamberler), hayır işlerinde koşuşurlar, umarak ve korkarak bize yalvarırlar dı; onlar, bize karşı derin saygı içindeydiler.”  Enbiya / 90 

 “Zekeriyya, “Rabbim!” “Hanımım kısır ve ben de ihtiyarlığın son noktasına ulaşmış iken, benim nasıl çocuğum olur?” dedi. Allah: Öyledir, dedi; Rabbin: O bana kolaydır. Daha önce, sen hiçbir şey değilken seni de yaratmıştım, buyurdu.” Meryem/ 8-9  

Zekeriyya: “Rabbim! (Oğlum olacağına dair) bana bir alâmet (işaret) göster, dedi. Allah buyurdu ki: Senin için alâmet (işaret), insanlara, üç gün, işaretten başka söz söylememendir. Ayrıca Rabbini çok an, sabah akşam tesbih et.” Al-i İmran/41 

“O: Rabbim! dedi, (çocuğum olacağına dair) bana bir işaret ver. Allah: Sana işaret, sapasağlam olduğun halde (üç gün) üç gece insanlarla konuşamamandır, buyurdu.” Meryem/10

Hz. Zekeriye, ihtiyaç duyduğunda insanlarla sadece işaret yoluyla anlaşmıştır.

İslam kaynaklarında Hz. Zekeriyyâ’nın babasının adının Berahya olduğuna dair bilgi, yahudi kaynaklarındaki bazı bilgilerin karıştırılmış olmasından kaynaklanmaktadır. Zira Zekeriyyâ b. Berahya, yahudi tarihinde m.ö. 520-518 yıllarında peygamberlik yapmış bir başka kişidir. Yine İslam kaynaklarında Hz. Zekeriyyâ’nın şehit edildiği anlatılmaktadır. Buna göre Hz. Zekeriyyâ, bir ağaç kovuğuna saklanmış,halk da ağacı ikiye keserek içindeki Hz. Zekeriyyâ’yı şehit etmiştir. Yahudi kaynaklarına göre Zekeriyyâ b. Yehoyada isimli mâbette görevli bir başkohen, tapınağın içerisinde taşlanarak şehit edildiği için onunla ilgili anlatımların Hz. Yahyâ’nın babası Hz. Zekeriyyâ’ya uyarlanmış olduğu anlaşılmaktadır.

Hıristiyan kaynaklarında özellikle Luka İncilinde (1/5-6, 19, 36, 61) Hz. Zekeriyyâ’dan bahsedilir ve buradaki bazı ayrıntılar bir tarafa bırakılırsa genel olarak Kur’an’da geçen anlatımla örtüşür. Luka İnciline göre Zekeriyyâ, Hârûn’un soyundan gelen Aviya ailesine mensup bir din adamıdır. Zekeriyyâ’nın eşi Elişeva da Hârûn soyundan gelen bir kadındır.

Elişeva aynı zamanda Meryem’in akrabasıdır. Hem Zekeriyyâ hem de eşi dürüst insanlar olup, yaratıcının bütün buyruk ve kurallarına eksiksizce uyan insanlar olarak tanıtılmaktadır. Hz. Zekeriyyâ’nın çocuk sahibi olmak için dua etmesi ve bunun Allah tarafından kabul edilmesi, doğan çocuğa Yahyâ adı verilmesi de İncil’de anlatılan bilgilerdendir.

İnciller’de Hz. Zekeriyyâ’nın hayatının geri kalanıyla ilgili bir bilgi yer almamaktadır. Hıristiyan ve müslüman kaynaklarında yahudi tarihindeki Zekeriyyâ ismini taşıyan üç farklı karakterin birbirleriyle karıştırıldığı görülmektedir. 

Bu üç karakterden ilki,

Zekeriyyâ b. Yehoyada olup m.ö. IX. asırda yaşamış ve mabette başkohen olarak görev yapmıştır. 

İkincisi,

Zekeriyyâ b. Berahya olup m.ö. 520-518 yılları arasında peygamberlik yapmıştır ve yahudi kutsal kitapları arasında kendi adına bir kitap yer almaktadır. 

Üçüncü,

Zekeriyyâ ise Yahyâ’nın babası olan Zekeriyya’dır. Bu Zekeriyyâ’lardan Zekeriyyâ b. Yehoyada tapınakta taşlanarak öldürülmüştür (II. Tarihler, 24/21-22). 

Buna ilaveten Matta İncilinde Zekeriyyâ b. Berahya’nın da tapınakta taşlanarak öldürüldüğü belirtilmektedir (Matta, 23/35). 

Ancak Matta İncili Zekeriyya b. Berahya’nın tapınakta taşlanarak öldürüldüğünü belirtse de ilim adamları Matta İncili yazarının bu iki

ismi karıştırdığını belirtmektedirler. M.s. 150-200 civarlarında yazıldığı düşünülen Yâkub İncilinde Hz. Yahyâ’nın babası Zekeriyyâ’nın da mâbette taşlanarak şehit edildiği nakledilmektedir.

Hz. Zekeriya Hakkında Ayetler 

Bismillâhirrahmânirrahîm.

19 Meryem Suresi 

1. Kâf. Hâ. Yâ. Ayn. Sâd.
2. (Bu,) Rabbinin, Zekeriyya kuluna rahmetinin anılmasıdır.
3. Hani o, gizli bir sesle Rabbine niyaz etmişti:
4. Rabbim! dedi, benden (vücudumdan), kemiklerim zayıfladı, saçım başım ağardı. Ve ben, Rabbim, sana (ettiğim) dua sayesinde hiç bedbaht olmadım.
5. Doğrusu ben, arkamdan iş başına geçecek olan yakınlarımdan endişe ediyorum. Karım da kısırdır. Tarafından bana bir veli (oğul) ver.
6. Ki o bana vâris olsun; Ya’kub hanedanına da vâris olsun. Rabbim, onu rızana lâyık kıl!
7. (Allah şöyle buyurdu:) Ey Zekeriyya! Biz sana bir oğul müjdeleriz ki, onun adı Yahya’dır. Daha önce ona kimseyi adaş yapmadık. 
8. Zekeriyya: Rabbim! dedi, karım kısır olduğu, ben de ihtiyarlığın son sınırına vardığım halde, benim nasıl oğlum olabilir?
9. Allah: Öyledir, dedi; Rabbin: O bana kolaydır. Daha önce, sen hiçbir şey değilken seni de yaratmıştım, buyurdu.
10. O: Rabbim! dedi, (çocuğum olacağına dair) bana bir işaret ver. Allah: Sana işaret, sapasağlam olduğun halde (üç gün) üç gece insanlarla konuşamamandır, buyurdu.
11. Bunun üzerine Zekeriyya, mâbetten kavminin karşısına çıkarak onlara: «Sabah akşam tesbihte bulunun» diye işaret verdi. 
12. «Ey Yahya! Kitab’a (Tevrat’a) vargücünle sarıl!» (dedik) ve henüz sabi iken ona (ilim ve) hikmet verdik.
13. Tarafımızdan ona kalp yumuşaklığı ve temizlik de (verdik). O, çok sakınan bir kimse idi.
14. Ana-babasına çok iyi davranırdı; o, isyankâr bir zorba değildi.
15. Doğduğu gün, öleceği gün ve diri olarak kabirden kaldırılacağı gün ona selam olsun! 

21 Enbiya Suresi

89. Zekeriyya’yı da (an). Hani o, Rabbine şöyle niyaz etmişti: Rabbim! Beni yalnız bırakma! Sen, vârislerin en hayırlısısın, (her şey sonunda senindir).
90. Biz onun da duasını kabul ettik ve ona Yahya’yı verdik; eşini de kendisi için (çocuk doğurmaya) elverişli kıldık. Onlar (bütün bu peygamberler), hayır işlerinde koşuşurlar, umarak ve korkarak bize yalvarırlardı; onlar, bize karşı derin saygı içindeydiler.

3 Al-i İmran

37. Rabbi Meryem’e hüsnü kabul gösterdi; onu güzel bir bitki gibi yetiştirdi. Zekeriyya’yı da onun bakımı ile görevlendirdi. Zekeriyya, onun yanına, mâbede her girişinde orada bir rızık bulur ve «Ey Meryem, bu sana nereden geliyor?» der; o da: Bu, Allah tarafındandır. Allah, dilediğine sayısız rızık verir, derdi.
38. Orada Zekeriyya, Rabbine dua etti: Rabbim! Bana tarafından hayırlı bir nesil bağışla. Şüphesiz sen duayı hakkıyla işitensin, dedi.
39. Zekeriyya mâbedde durmuş namaz kılarken melekler ona şöyle nida ettiler: Allah sana, kendisi tarafından gelen bir Kelime’yi tasdik edici, efendi, iffetli ve sâlihlerden bir peygamber olarak Yahya’yı müjdeler.  
40. Zekeriyya: Rabbim! dedi, bana ihtiyarlık gelip çattığına, üstelik karım da kısır olduğuna göre benim nasıl oğlum olabilir? Allah şöyle buyurdu: İşte böyledir; Allah dilediğini yapar.
41. Zekeriyya: Rabbim! (Oğlum olacağına dair) bana bir alâmet göster, dedi. Allah buyurdu ki: Senin için alâmet, insanlara, üç gün, işaretten başka söz söylememendir. Ayrıca Rabbini çok an, sabah akşam tesbih et.

6 En’am Suresi

“85. Zekeriyya, Yahya, İsa ve İlyas’a da… Hepsi de iyilerden idi”

Kaynak: Temel İslam Ansiklopedisi ve çeşitli kitaplardan yararlanılarak hazırlanmıştır.