Heybet ve Üns

 

Heybet ve Üns Nedir?:

Bunlar kabz ve bast’ın üstünde olan hallerdir. Nasıl kabz havf’ten, bast recâ’dan üstün ise; heybet de kabzdan, Üns de bast’tan üstün ve tamdır. Heybetin gereği gaybet(kendinden geçme)dir. Heybettekiler, ğaybetteki derecelerine göre çeşitlenirler. Üns’ün gereği de Hak ile sahv’dır. Her üns sahibi, uyanıktır. Heybet fenâ’ya, üns sahva götürür. Üns sahipleri, meşreblerine göre derecelere ayrılırlar. Bundan dolayı demişlerdir ki: Ünsün en aşağı derecesi, cehenneme atılmış olsa dahi, ünsünün bozulmamasıdır. 

Serî es-Sekatî şöyle demiş: “Kul, öyle bir dereceye varır ki yüzünü kılıçla kesseler dahi haberi olmaz.”

Üns, ancak saygı ile, kendinden geçme ile olur. Hakk’a sürekli olarak saygılı olmadan üns iddia eden, zındıklığa düşer. Doğru bir üns hali, kulu mâsivâ’dan ayırıp Rabbiyle yalnız bırakır. Rabbi onun sırrına konuşur ve böylece o, Rabbiyle ünsiyyet (Onunla ülfet) eder, kaynaşır.

Ebû Said el-Harrâz’dan anlatılan şu hikaye meşhurdur: “Bir defa çölde kaybolmuştum, kendi kendime şöyle diyordum: Çölde yitiyorum, kendimden habersizim. İnsanların, bana insan dediklerinden başka bir şey bilmiyorum. Kentlerin insanından, cinninden haberim yok. Eğer vücûdumu görmesem, kendimden de kaybolacağım. Birden gâipten bir sesin şöyle dediğini duydum: Eğer sen, gerçekten vücûd ehlinden olsaydın, bütün kâinâttan, Arştan, Kürsiden kaybolurdun. Allah ile bilâ hâl olur cin ve insan hatırlamaktan korunurdun!” 

Ebû İsmail, Abdullah el-Herevi, ünsü, yakınlığın ruhu sayıyor. Bunun için konunun başına sale wit. 15. Kullarım sana, beni sorarlarsa (bilsinler ki) ben yakınım!.” ayetini koymuştur?

Allah’ın iyilik, ihsan ve lütfunu düşünmek, kalbi Allah’a yaklaştırır. Allah’a yakınlık da üns doğurur. Uns, ibadet ve sevginin ürünüdür. İtaat eden herkes ünsiyyet eder; isyan eden de Ondan uzaklaşın.

Üns’ün dereceleri:

Üns’ün üç derecesi vardır:

Birinci derece;

Şahidlerle ünsiyettir. Bu da Allah’ı anmaktan zevk almak, semâ’ ile gıdalanmak, işaretlerde durmaktır.

İkinci derece;

Keşif Nuruyla ünsiyettir. Birinci üns’ten Üstün olan bu Ünse Heyeman (Heyeman;Hayret ve Dehşetten bocalamaktır) saldırır, Fena dalgası çarpar. Akla hakim olan bu üns, bazılarının dayanma gücünü kırar, onların ilim bağlarını çözer.

Ünsün Üçüncü derecesi;

Allah’a Şuhud ile hasıl olan izmihlal (Varlığın parçalanıp dağılması, ortadan kalkması) ünsüdür. Bunun gaybi bilinmez, Sırrına işaret edilmez, Mahiyet anlaşılmaz. Bu üns, hakikatin içine girmekle kendi beşeri varlığından geçmedir. Bu hali sözle anlatmak mümkün değildir.

Heybet ve Üns hali, yüksek mertebe olmakla beraber hakikat erbâb-ı yine de bunları eksik sayarlar. Çünkü bunlar değişen halleridir temkin ehli ise her zaman sabit ve yüksek konumdadır.

Kaynak: İslam Tasavvufu