Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî

 

Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî Kimdir?

Gümüşhane’nin Emirler mahallesinde doğdu. Babasının adı Mustafa’dır. İsmi Ahmed bin Mustafa, künyesi Ziyâeddîn olup, Gümüşhânevî diye meşhurdur. 1822’de ailesinin ticaret yapmak için gittiği Trabzon’da Şeyh Osman Efendi ve Şeyh Hâlid es-Saîdî gibi âlimlerden sarf, nahiv ve fıkıh dersleri aldı. 1831’den sonraki bir tarihte amcasıyla birlikte ticarî amaçla İstanbul’a gitti ve bir daha Trabzon’a dönmedi. 

Gümüşhanevî Hazretleri İstanbul’da tahsiline Beyazıt Medresesi’nde devam etti. Hâfız Mehmed Efendi ve Abdurrahman Harpûtî gibi büyük âlimlerin tedrisatından geçti. 1844 senesinde icazet aldıktan sonra Mahmud Paşa Medresesi’nde ve Beyazıt Medresesi’nde müderrisliğe devam etti.

1845 yılında Üsküdar Alaca Minare Tekkesinde Hâlidiyye tarikatını yaymaya çalışan Şeyh Abdülfettâh el-Akrî ile tanıştı. Ona intisap etmek istediyse de Akrî, kendisini irşad etmeye İstanbul’a gelecek başka bir şeyhin yetkili olduğunu söyleyerek dostluklarının sohbet ve samimiyet sınırları içinde devam etmesini istedi. Gümüşhânevî daha sonra, Alaca Minare Tekkesi postnişini Ahmed el-Ervâdî’ye intisâb etti. Üç sene gibi kısa bir zamanda hilâfete nail oldu; Nakşibendiyye, Kâdiriyye, Kübreviyye, Çeştiyye, Sühreverdiyye, Şâzeliyye, Desûkiyye, Halvetiyye, Müceddidiyye, Mazhâriyye ve Rifâiyye tarîkatlarından icazet aldı. 1859 senesinde Fatıma Sultan Camii aynı zamanda tekke hüviyetine kavuşturulunca burada postnişin olarak irşâd vazifesine başladı ve bu dergâh, ayakta olmamasına rağmen günümüzde de herkes tarafından ‘Gümüşhânevî Dergâhı’ olarak anılan bir üne sahip oldu.

İrşâd Hizmeti ve Halifeleri

1863’te sarayın tahsis ettiği özel bir gemiyle resmî bir görevle hacca gitti. 1877’de Şeyhülharem-i Nebevî Mehmed Emin Paşa’nın kızı Havvâ Seher Hanım’la evlendi. Aynı yıl ikinci defa hacca gitti. Hac dönüşü İstanbul’a gelmeyip üç yıl kadar Mısır’da kaldı. Tanta ve Kahire’de Nâsıriye, Câmiu’l-Ezher ve Seyyidinâ Hüseyin Camii’nde 200’den fazla talebeye hadis okuttu. Mısır müftüsü Muhammed el-Menûtî, Şeyh Cevdet, Muhammed et-Tantâvî, Şeyh Mustafa es-Sâidî ve Şeyh Rahmetullah el-Hindî’ye hilâfet verdi. 

Gümüşhânevi Hazretlerinin, Hâlidiyye’nin irşâd çevresinin genişlemesi konusunda hizmetleri çok büyüktür. Kastamonulu Hasan Hilmi, Safranbolulu İsmail Necati, Dağıstanlı Ömer Ziyâeddin, Tekirdağlı Mustafa Feyzi ve Lüleburgazlı Mehmed Eşref Efendi’nin de aralarında bulunduğu 116 kadar zatı halife olarak yetiştirmiş olması çok büyük bir hizmettir. 

Ömrünün 28 senesini kitap çalışmalarına ayıran Gümüşhânevî Hazretleri, 16 yıl bizzat tebliğ faaliyetinde bulunmuştur. Her gün Yetmiş bin Kelîme-i tevhidi okumayı âdet hâline getirmiş olan Gümüşhânevî Hazretleri’nin sohbet ve derslerine zaman zaman Sultan Abdülmecid, Sultan Abdülaziz ve Sultan Abdülhamid Hân da devam etti. 7 Zilkade 13 Mayıs 1893 sabahı mübarek ruhunu Kelîme-i şehadet okuyarak teslim etti ve Süleymaniye Hazîresine defnedildi.

Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî Hazretlerinin Eserleri

Zamanının en büyük âlimlerinden biri kabul edilmiş olan Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî Hazretleri, hayatı boyunca sürdürdüğü ilim ve irşâd hizmetlerinin yanı sıra telif alanında da önemli çalışmalarda bulunmuş ve vefat ettiğinde arkasında, Ümmet-i Muhammed’in istifade edebileceği pek çok önemli eser bırakmıştır. Arapça olarak kaleme aldığı eserlerinin bir kısmı Türkçeye de tercüme edilmiştir.

Akâid ve Fıkıh Alanında Yazmış Olduğu Eserler

1- Câmiu’l-Menâsik Alâ Ahseni’l-Mesâlik 2- Câmiu’l-Mütûn: 3- El-Âbir fi’l-Ensâr ve’l-Muhâcir 4-Matlabü’l-Mücâhidîn 5- Risâletün Makbûle fî Hakkı’l-Müceddid ve Vasiyetnâmesi 

Hadîs Alanında Yazmış Olduğu Eserler

1- Râmûzül-Ehâdîs 2- Levâmiu’l-Ukûl 3- Ğarâibü’l-Ehâdîs 4- Letâifü’l-Hikem 5- Hadîs-i Erbaîn

Ahlâk Alanında Yazmış Olduğu Eserler

1- Necâtü’l-Gâfilîn 2- Devâü’l-Müslimîn 3- Netâicü’l-İhlâs

Tasavvuf Alanında Yazmış Olduğu Eserler

1- Câmiu’l-Usûl 2- Rûhu’l-Ârifîn 3- Mecmûatü’l-Ahzâb 4- Kitabü’l-Ârifîn fî Esrâri Esmâi’l-Erbaîn