Fenafillah-Muhabbet

 

48. Sohbet: Fenafillah-Muhabbet

Hz. Peygamber’in (SAV) şöyle söylediği rivayet edilmiştir: “Ailesine mal bırakıp da, Allah’a (CC) şer ile gelene yazıklar olsun!” (1) Ben insanların çoğunun bu şekilde olduğunu görüyorum. “Vera”sız bir şekilde dinar ve dirhem biriktiriyorlar; onu da ailelerine ve çocuklarına bırakıyorlar, onları o mala emanet ediyorlar. Halbuki o malın hesabı onlar üzerine olduğu halde zevki başkalarınadır. Harbini onlar yapar, ama kutlamasını başkaları yapar.

Ey ailesine dünyayı bırakanlar! 

Peygamberinizin (SAV) sözünü dinleyin. Kendinizden sonrakilere haram bırakmayın. Aksi halde Allah’ın (CC) sohbetine karşı kötüyü, azabı ve felâketi tercih etmiş olursunuz. Münafık, çocuklarını geriye bıraktığı malına teslim eder. Oysa mü’min, çocuklarını Rabbine (CC) teslim eder; geriye dünyayı bırakmış olsa bile çocuklarını o mala teslim etmez. Çoğu kez tecrübe edilmiş ve bilinmiştir ki, insanların çoğu çocuklarını geriye bıraktığı mala emanet etmiş ve onlar babalarından sonra zelil olmuşlar, fakirleşmişler, insanlardan dilenmişler, geriye bırakılan mal ve mülk üzerinden bereket kalkmıştır. O mal ve mülkün üzerinden bereket kalkmıştır, çünkü sâhipleri onu vera eliyle biriktirmemiş, ona güvenmiş, çocuklarını ona teslim etmiş ve Rablerini (CC) unutmuş idiler.

Münafık halkın kuludur;

Dinarın ve dirhemin kuludur; gücün, kuvvetin ve kazancın kuludur; zenginlerin, meliklerin ve sultanların kuludur. Onlar kendisini Rabbine (CC) çağıran, O’na (CC) götüren kişilere düşmanlık beslerler, onları kötülerler. Mü’minler ise, zorlukta, darlıkta, rahatlıkta, bollukta, âfiyet içindeyken, hastalık hâlindeyken, fakirlikte, zenginlikte, halk kendilerine teveccüh ettiğinde, sırtını dönüp gittiğinde… bütün hallerinde Rableriyle (CC) berâber dimdik ayaktadırlar. O’ndan (CC) kalpleriyle bir an olsun ayrılmazlar. Müslümandırlar, teslim olmuşlardır. Kendilerini onun önüne atmışlardır. Râzı olmuşlar ve muvafakat göstermişlerdir. Münazaayı terk etmişlerdir. Onlar kendilerini ancak emrin ve nehyin uyandırdığı gâib (halkın gözünden kaybolmuş) kimselerdir.

Ey oğul! 

Bütün tasarruflarında, davranışlarında Kitap ve Sünnetten fetvâ al. Eğer dininle ilgili bir konuda sıkıntıya düşersen şöyle de: “Ne dersin ey Kitap? Ne dersin ey sünnet? Yâ ResulAllah (SAV)! Bu müşkilim hakkında ne dersiniz? Ey Resûlullah (SAV) adına bana rehberlik eden şeyh! Sen ne dersin? Ey kendisini elçi olarak gönderen adına bana rehberlik eden Resûl (SAV)! Ne dersiniz?” Eğer böyle yaparsan müşkilin hallolur, zulmetin kaybolur. Bir müşkille karşılaştığında onu hüküm ehlinden, din âlimlerinden zâhiren sor; kalbinden ise bâtınen sor.

Bundan dolayı Hz. Peygember (SAV) şöyle buyurmuştur: “İnsanlar sana fetvâ verseler de, sen kalbinden fetvâ al.”(2)İnsanlar sana fetvâ verseler de, müftülerden çokça istifade etsen de, sen yine de bâtınının, içinin sana ne dediğine bak. Müftüler fetva verseler de, kalbin ne diyor? Onda nasıl bir hareket var? Sen ona bak. Hâcibe (saray görevlisi), bevvâba (kapı görevlisi) ve vezire danış, sonra sultanın yanına gir ve sana ne dediğine bak. Eğer uygun görürse, uygunluğa merhaba! Eğer uygun görmezse onun sözüne yapış, başkalarının lafını bırak.

Ey oğul! 

Melik (Sultân) ile devamlı sohbet istersen, mülkten ayrıl. Mülk, melike karşı perdedir. Nimet, nimet bahşedene karşı perdedir. Belâya takılıp kalmak, belâyı verene karşı perdedir. Mahlûkâta, mükevvenâta, musavverâta takılıp kalmak, kalpler, sırlar ve ma’nâlar için bağdır. Allah-ü Teâlâ (CC) kim için hayır dilerse onu bağlar, onu kalbinin iki ayağı üzerinde huzurunda oturtur. O (CC) senin kalbine iki kanat vermiştir. Kalbin o kanatlarla O’nun (CC) ilim semasında uçar, sonra O’nun (CC) kurbiyet burcuna konar. Bununla birlikte kalbine, bir korku ve sâhip olduğu şeylerle aldanmayı terk etme duygusu da verilmiştir. Kalp, marifete ulaştıktan sonra gayret ve kıskançlık sebebiyle kanadının kesilmesinden ve perdelenmekten korkar. Kul, dünyada olduğu müddetçe, her ne dereceye ulaşmış olursa olsun, korkması ve gururlanmayı, aldanmayı terk etmesi gerekir. Zira dünya değişme ve dönüşme yeridir. Ahiret ise ikamet yeridir, orada değişme de, dönüşme de yoktur.

Yazık sana!

Kalbinin vuslata erdiğini söylüyorsun ama kapıların peşinde kayıtlı ve hapsedilmişsin. Süsünü benden başkasına göster! Benim yanımdaki sana uygun değil. Benim yanıma başka şey için değil ancak gösteriş için geliyorsun. Yoruluyorsun, ama süsünü alan kimse yok! Benim yanıma, altınını senin yanında bırakayım, ondan şüpheyi, gümüşü, kabuğu ayıklayayım, çıkarayım diye geliyorsun. 

Buyur gel! 

Sen bilmez misin ki, sûfîler “din dinarları”nın kusurlarını araştırırlar, iyisi ile kötüsünü, Allah (CC) için olanı ile halk için olanını ayırırlar, ayıklarlar. Sûfîler elçidirler, rehberdirler, doktordurlar, uzmandırlar, vekildirler, görevlidirler. Onlar Rablerinin (CC) dinine çağıran kimselerdir.

Ey cemâat! 

Rabbinizi (CC) sevin ve O’nu (CC) halkına sevdirin. O’nu (CC) sevin ve O’nun (CC) için halka rehberlik edin ki, halk da sizinle birlikte O’nu (CC) sevsin. Gâfillere O’nu (CC) hatırlatın, O’nun (CC) nimetlerini hatırlatın ki, onlar da O’nu (CC) sevsinler. Allah-ü Teâlâ (CC), Hz. Dâvûd’a (AS) şöyle vahyetmiş: “Ey Dâvûd (AS)! Beni halkıma, yarattıklarıma sevdir.” O’nu (CC) dileyen kimseye O’nun (CC) muhabbetinin hak olduğu yazılmıştır. O’nu (CC) sevene O’nun (CC) ilminin verilmesi bir hak olarak yazılmıştır. Allah-ü Teâlâ (CC), Hz. Dâvûd’a (AS) halkına kendisini sevdirmesini emretmiştir ki, bu kadim önceden yazılmış ilim (hüküm) ortaya çıksın. Karanlık bir evdesin, yanında da çakmak, kibrit gibi yanıcı maddeler var: Onları yaktığında ortaya ateş çıkmaz mı? Ateş, yanıcı maddelerde kadimdir, ezeldendir. Fakat onu ancak çakma fiili ortaya çıkarır.

Allah-ü Teâlâ’nın (CC) teklifi (emir ve nehiyleri) de bu şekilde ortaya çıkar:

Bu halk hakkındaki ezelî ilimdir. Nehiy ve emir, itaatkâr kul ile isyankâr kulu belli eder. Emir ve nehiyden oluşan teklif uzmanı, iyi borçluyu da, kötü borçluyu da tanır. Eski zamanlarda ihlaslı kimseler azdı, bu zamanda ise azdan da az. Mü’min, kendisini belâya müptela etse bile, yiyeceğini, içeceğini, giyeceğini, makamını, sağlığını az verse de, halkı üzerine salsa da, Allah-ü Teâlâ’yı (CC) sever. O’nun (CC) kapısından kaçmaz, kapısının eşiğine başını koyar. O’ndan (CC) soğumaz. Verse de, vermese de O’na (CC) itirazda bulunmaz. Eğer verirse O’na (CC) şükreder, vermezse sabreder. Onun maksadı atâ ve ihsan değildir. Aksine, onun maksadı O’nu (CC) görmek, O’nun (CC) yakınlığına ermek ve O’nun (CC) katına girmektir.

Ey yalancılar! 

Sâdık kimsenin yalanı olmaz. Sadık kimse geriye dönmez. Sadık kimsenin önü vardır, arkası yoktur. Yalanı yoktur, sadâkati vardır. Ameli vardır, lafı yoktur. Delili vardır, iddiası yoktur. Üzerine gelen oklar sebebiyle mahbûbundan geri dönmez, bilakis o okları göğsüyle karşılar. Bir şeye olan muhabbetin seni ona karşı sağır ve kör yapar. İstediğini bilen kimseye yaptığı harcamalar hafif gelir. Muhabbetinde daima sadık olan muhib, mahbûbu uğruna tehlikelere atılır. Eğer önünde ateş olsa, ateşe dalar. Onun uğruna, kimsenin cesaret edemediği hücumlara kalkışır. Sadâkati onu bu durumlara götürür. Muhabbeti ve mahbûbuna karşı sabırsızlığı onu bu durumlara sürükler. Belâlar sâdık ile yalancıyı birbirinden ayırır.

Ne güzel demişler:

“Rızâ hâlinde değil, hoşnutsuzluk hâlinde sevenle sevmeyen belli olur.” Belâlar ve âfetler îmanı ve yakîni ortaya çıkarır. Mârifet ve ilim öz ile kabuğu birbirinden ayırır. Belâlara muvâfakat eden kimse özdür, onunla çekişen kimse ise kabuktur. Rabbine (CC) muvâfakat eden kimse, kalbinden halk kabuğunu temizler ve orada kabuksuz bir öz kalır. Tevhidi, tevekkülü ve yakîn gözü ile görme gücü kuvvetli olan kimse Hakk (CC) yolundan dönmez, O’nun (CC) kapısından kaçmaz. Sıdk ve istikâmet ayağı üzere olmaktan geri durmaz. Rablerine (CC) muhib olan kimseler dünyayı, ahireti, insanları, cinleri ve melekleri görmemeyi dilerler. Ne gözleriyle başkalarını görmeyi, ne de başkalarının gözlerinin kendilerini görmesini isterler; tıpkı, bir âşığın mâşûkuna kavuştuğunda halvet duvarını veyâ evin kapısını görmek istemediği gibi.

O âşık ne mâşûkunun dadısını, ne de lalasını görmek ister.

Bunun gibi Hakk (CC) âşıkları da O’nu (CC) başka şeyler olmaksızın isterler. O’nun (CC) rızâsını dünyâ veyâ âhiret dışında, bağış, övgü ve senâ olmaksızın isterler. Bu gibi kimseler nâdirden de nâdirdir. Sizler nefislerinizi, şehvetlerinizi, zevklerinizi ve hoşlandığınız kimselerin rızâsını seviyorsunuz; o halde felah bulamazsınız. Rabbinizin (CC) kurbiyetini göremezsiniz. En fazla yemeye, içmeye, giyinmeye ve evlenmeye önem veriyosunuz. Konuşmalarınızın çoğu bunlar hakkında. Hattâ câmilerde, Cenâb-ı Hakk’ı (CC) zikretme evleri olan yerlerde bile bunlardan konuşuyorsunuz. Oysa câmiler Allah-ü Teâlâ’yı (CC) zikredenlerle neşelenir, başka şeyleri ananlardan nefret ederler. 

Açlık ve fakirlikten ne kadar da çok korkuyorsunuz! 

Eğer yakîniniz olsaydı bu gibi şeyleri düşünmezdiniz. Rabbinizin (CC) iradesine muvafakat gösterin. Aç bırakırsa, kalplerinizden gelen bir güzellikle sabredin. Eğer doyurursa şükredin. O (CC) sizin lehinize olanı daha iyi bilir; O’nun (CC) yanında cimrilik ve pintilik yoktur. Yetmiş Peygamberi (AS) açlığın ve bitlenmenin öldürdüğü anlatılır. O memlekette onları doyuracak kimse yok mu idi? Fakat O (CC) onlar hakkında bunu dilemişti, buna razı olmuştu. Bunu başka şey için değil, onların derecesini yükseltmek için yapmıştı, onları küçük düşürmek için değil.

Aksine dünyanın onlara önemsiz gelmesi içindi. Böyle bir kul için sâdece O’nu (CC) isteme vardır, bir mahlûku değil. İradesini O’ndan (CC) başka her şeye karşı hapsetmiştir. Nefsinin eriyip iştahının sönmesi, ruhuna dünyada kalmanın ağır gelmesi ve Rabbinin (CC) olduğu ahirete iştiyak duyması için, eşya ile, varlık ile kendi arasına perde koyar. Bundan dolayı o, Rabbine (CC) kavuşacağı için ölümü ister ve onu güzel görür. Bu genel bir durumdur. İstisnalar ise az mı azdır.

Allah-ü Teâlâ (CC) onları başka bir mana için yaratmıştır;

onların durumu adedin ve âdetin dışındadır; onları ne için yarattığını ancak kendisi bilir. Allah-ü Teâlâ (CC) onları, halka kendisi adına sâhip olmaları, onlara kendisi adına naiplik, elçilik ve rehberlik etmeleri yaratmıştır. Onları doğuda, batıda ve denizlerde seyrettirir, yürütür. Onlar halka kendi dilleri ile hitap ederler. Cenâb-ı Hak (CC) onları kendisine ulaştıran kapılar yapmıştır. Onlar ise ne hayatı ne de ölümü temenni ederler. Onlar kendi iradelerinden sıyrılarak O’nda (CC) fâni olmuşlardır. Onların iradesi ölmüş, nefisleri itminana (huzura) ermiştir. Onların hevâ ve hevesleri kırılmış, nefis ateşleri sönmüştür. Şeytanları hezimete uğramış, dünya onların gözünde küçülmüştür. Dünyanın onlara karşı bir gücü kalmamıştır. Onlar nadirden de nadirdirler. Aşiretlerinden soyutlanmışlardır. Onlar Hakk’ın (CC) âşıklarıdır, halktan çok O’nu (CC) sevenlerdir.

Ey cemâat! 

Eğer muhib olamıyorsanız, muhiblere hizmet edenlerden olun. Muhiblere yakınlaşın, muhiblere muhabbet duyun, muhibler hakkındaki zannınızı güzelleştirin. Dinleyenlerden birisi şöyle dedi: “Sanırız muhabbet başlangıçta ıztırârî (zorunlu) sonda ise ihtiyârî (isteyerek, gönüllü) oluyor, ne dersiniz?” Şöyle cevap verdi: Muhabbet ıztırârî de olur, ihtiyârî de. Çok az kimse için ıztırârî olur. Cenâb-ı Hakk (CC) onlara nazar eder, onlar da O’na (CC) muhabbet duyar. Onları bir anda bir halden başka bir hâle aktarıverir. Onların seneler sonra kendisine muhabbet duymasını değil, o sâat ve o an içinde, hemen muhabbet duymalarını ister; onlar da, herhangi bir tehir, takdim, tedric olmaksızın ve zaman kaybı olmaksızın, zorunlu bir şekilde O’na (CC) karşı muhabbet duyarlar.

Genelin durumu ise şudur:

Muhibler halka karşı Allah-ü Teâlâ’nın (CC) muhabbetini seçerler. Nimeti halktan değil, O’nun (CC) katından bilirler. O’nun (CC) lütuflarını, kendilerini terbiye ettiğini, atâ ve ihsanlarını görürler ve O’na (CC) karşı muhabbet duyarlar. Sonra da O’nu (CC) hem dünyaya, hem de ahirete karşı tercih ederler. Haramı, şüpheliyi ve mübahı terk ederler. Helâli de azaltırlar. Olanı tercih ederler. Yorganı, yatağı, uykuyu dürerler ve rahattan kaçarlar. Yanları yataklardan uzak kalır. Onların ne geceleri gecedir, ne de gündüzleri gündüz! Şöyle derler: “Ey İlâhımız (CC)! Her şeyi terk ettik ve kalplerimizin gerisine attık.

Senin rızana hemen kavuşmak istedik.

” Bâzan kalp adımlarıyla, bâzan sır adımlarıyla, bâzan irâde adımlarıyla, bâzan himmet adımlarıyla, bâzan sadâkat adımlarıyla, bâzan muhabbet adımlarıyla, bâzan şevk adımlarıyla, bâzan zillet adımlarıyla, bâzan tevazu adımlarıyla, bâzan kurbiyet adımlarıyla, bâzan havf adımlarıyla ve bâzan da recâ adımlarıyla O’na (CC) doğru yürürler. Bütün bunlar O’na (CC) muhabbettir, O’nunla (CC) mülâkî olmaya, karşılaşmaya iştiyaktır. Ey soruyu soran kimse! Sen Allah-ü Teâlâ’yı (CC) ıztırârî olarak mı, yoksa ihtiyârî olarak mı sevenlerdensin? 

Eğer bunlardan da, onlardan da değilsen, sus! 

Müslümanlığını düzeltmeye çalış. Keşke, İslam’ını ve imanını düzeltseydin. Keşke, bugün de, yarın da kâfirler ve münafıklar zümresinden çıkmış olsaydın. Keşke, halkı ve sebepleri şirk koşanların ve Cenâb-ı Hakk (CC) ile münazaa edenlerin meclisinden kalkıp gitmiş olsaydın. Tevbe et. Meliklerin hazinelerine ve sırlarına taarruz etme. Şeyh Hammâd (RA) (3) şöyle derdi: Kadrini (aczini) bilmeyen kişiye diğer kudretler, kadrini bildirir.” Kadrini (zaafını) itiraf etmek, inkâr etmekten daha güzeldir. Zira cahil kendi gücünü de, başkalarının gücünü de bilmeyen kimsedir.

Allah’ım (CC)! 

Bizleri iddiacılardan, yalancılardan, seni ve senin halk içindeki “havâss”ını (özel kullarını) bilmeyen cahillerden eyleme. “Bize dünyada da, ahirette de güzellik ver ve cehennem azabından bizi koru.”

---

Dip Notlar

 (1)bak.: Aclûnî, Keşfü’l-hafâ, II/314, (no: 2976)

(2)bak.: Aclûnî, Keşfü’l-hafâ, I/110 (no: 345).

(3)Şeyh Hammâd b. Müslim ed-Debbâs (v. 525/1130), Abdulkâdir-i Geylânî’nin (KSA) tasavvufa intisap etmesini sağlayan Bağdatlı bir sûfîdir ve aynı zamanda da onun ilk şeyhidir.

Kaynak: Abdulkadir-i Geylani (Ksa), Cilâü’l-hâtır