Te'vil

 

Te'vil Kavramı: Kısa ve Anlaşılır Özet

Te'vil, sözlükte "dönüp varmak, bir şeyi amaçlanan son noktaya ulaştırmak" anlamına gelir. İslami ilimler terimi olarak ise şu şekilde tanımlanır: Bir delile dayanarak, naslarda (ayet ve hadislerde) geçen bir lafzı aslî (zahirî) anlamından alıp, taşıdığı muhtemel (olası) anlamlardan birine nakletmek.

Te'vilin Kullanım Alanları ve Anlamları

Te'vil, Kur'an'da 17 yerde geçer ve temel olarak üç farklı anlamda kullanılmıştır:

1. Gerçekleşme: İleride vuku bulacağı haber verilen bir olayın zamanı gelince gerçekleşmesi (örneğin Yusuf Suresi'ndeki rüyanın gerçekleşmesi).

2. Rüya Tabiri: Rüyanın yorumlanması.

3. Tefsir/Açıklama: Bir sözün tefsir edilip açıklanması.

Tefsir ve Te'vil Arasındaki Ayrım

Erken dönemlerde tefsir ve te'vil eş anlamlı kullanılmış (örneğin İmam Taberî'nin eser adı), ancak daha sonra bilginler arasında bir ayrım yapılmıştır:

Özellik	Tefsir	Te'vil
Tanım	İlahi kelamın kesin manası hakkında kesin ifade kullanma.	Sözün varabileceği muhtemel manalara yorulması.
İhtimal	Tek ihtimalli.	Çok ihtimalli.
Dayanak	Rivayetlere, nüzûl sebeplerine (Ashap yapabilir).	Dil kurallarına ve aklî bilgilere (sonraki bilginler de yapabilir).

İmam Mâtürîdî bu ayrımın öncülüğünü yapmıştır.

Müteşâbih (Kapalı) Ayetlerin Te'vili

İlim adamları, anlamı ilk bakışta kapalı olan (Müteşâbih) ayetlerin te'vili konusunda temel olarak iki görüşe ayrılmıştır:

Görüş No	İsim	Görüşün Özeti	Savunanlar
1.	Te'vil Etmemek (Tefviz)	Müteşâbih ayetlerin manası sadece Allah'a bırakılmalı (te'vil yoluna başvurmak caiz değildir), zira ayetler teslimiyetin denenmesi için vardır.	Selefiyye çoğunluğu, Hanefiyye-Mâtürîdiyye'den bazıları, İmam Mâlik, İmam Şâfiî.
2.	Şartlı Te'vili Kabul Etmek	Müteşâbih ayetler gruplara ayrılır. Sadece Allah'ın bildiği ayetler te'vil edilemez, ancak ilimde derinleşmiş âlimlerce (râsihîn) bilinebilecek ayetlerin te'vili caizdir.	Kelamcıların ve müfessirlerin çoğunluğu (Mâtürîdî, Gazzâlî, Fahreddin er-Râzî, Elmalılı).

Geçerli Te'vilin Şartları

Bir te'vilin geçerli sayılması için şu şartlara uyulmalıdır:

-*- Zahirî mananın imkânsız olduğunu gösteren kesin naklî veya aklî bir delil bulunmalı.

-*- Yapılan te'vil Arap dili kurallarına uygun olmalı.

-*- Verilen mana lafzın sözlük manaları arasında bulunmalı.

Önemli Not: Şartlara uygun yapılan te'viller zan ifade eder, kesinlik taşımaz. Bâtınî (gizli, içsel) te'viller çoğunlukla caiz görülmez.

---

İlave Bilgiler

-*- Kelam İlminde: Te'vil, ilahi sıfatların anlaşılması, peygamberlerin ismet sıfatının korunması gibi konularda başvurulan akılcı yöntemin ana unsurudur.

-*- Tasavvufta: Keşf ve ilhama dayalı yapılan yorumlar (İşârî Tefsir) te'vil kabul edilir.