Satrancı Urefa

Satranc-ı Urefa yani Ariflerin Satrancı (Alimlerin Satrancı) Vuslat dizisiyle yeniden gündeme geldi. Peki Satranc-ı Urefa nedir, nasıl oynanır? Halk arasında ‘Yılanlı Dama’ olarak bilinen Satranc-ı Urefa (Ariflerin Satrancı), ünlü mutasavvıf Muhiddin İbnül Arabi tarafından, tasavvuf yolunu öğrencilerine öğretmek üzere geliştirilmiş bir oyundur. İşte detaylarıyla Satranc-ı Urefa…

Arifler Satrancı Nedir:

Satranc-ı Urefa, diğer ismiyle Arifler satrancı, İbn-i Arabi tarafından tasavvufu öğrencilerine öğretmek niyetiyle bu oyunu tasarlandığı belirtilir. Arifler Satrancının tasarlanma hedefin de asıl olan ise “sonsuz aşka ulaşmak” yatmaktadır. O yüzden bu oyuna “Satranc-ı Urefa” ismini vermiştir. 

Urefa Kelimesinin Anlamı?

“urefa / urefâ / عرفا” kelimesi “Ârif” kelimesinin çoğuludur. Tekili: Ârif = İrfan sâhibi kimseler. Ârifler, Allah’ı isim ve sıfatlarıyla hakkıyla tanıyanlar.

Satranc-ı Urefa nasıl oynanır?

Tasavvuf yoluna girmiş olan öğrencinin aldığı yolu ölçmek ve gelinen son halden  “Visal”e ulaşmalarını sağlamaktır. Oyunun ana gayesi sevgiliye yani Allah’a ulaşmaktır. Yani Satranc-ı Urefa’daki asıl amaç Allah’a ulaşmaktır. Bu oyunun tahtasına baktığınızda ilk olarak “Oklar” ve “Yılanlar” dikkatinizi çeker.

Satranc-ı Urefa oyununda ilerleyebilmek için “Ok” işaretlerini takip etmeniz gerekmektedir. “Yılan” şekli ise geriye dönmesine neden olacaktır. Burada ki yılan şekli ” insanın düşüşü” anlamına gelmektedir. Kısacası “Ok” iyi hali ifade ederken “Yılan” ise kötü hali ifade etmektedir. 

Satranc-ı Urefa bir “topaç” ve birde yerinizi belirleyecek “piyon” bulunur. Oyun tahtası dikdörtgen şekildedir ve çeşitli ebatlarda yapılabilir. Toplam 101 kareden meydana gelir. Oyunda ki asıl gaye, topacın çevrilmesinin ardından gelen sayı kadar basamağı ilerleyerek 101. basamağa yani “ Visale ” ulaşmaktır. Bazı basamaklar sizi ileriye taşır. Tahta üzerinde bulunan yılan figürlerinin ağzına geldiğinde tekrar yılanın kuyruk kısmına geri gidersiniz. Oyuna başlamak için muhakkak “6” rakamı gelmesi gerekmektedir. Topaç da 6 Rakamı gelirse salik 1 numaralı kareden oyuna başlar.

Böylece; nefsin ilk basamağı olan nefsi emmareden başlayıp Allah’a ulaşma seyru süluku başlamış olur. Bundan sonra çevireceği her topaçta ilerleme ve geriye düşme yaşanır. İlerleme oklarla olur gidilen karede bulunan ilim salik tarafından açıklanmalıdır yoksa oyun tekrar başa döner. Topaç eğer Yılanın başına rastlarsa yılanın kuyruğunun olduğu kareye salik geri gider. 

Bu İslam tasavvufunda Allah’a ulaşmak için çabalamaya başlayan nefsin ilk uyanış derecesi olan Nevfs-i Levvame‘ye karşılık gelmektedir. Yaptıklarından ve kötü hallerinden pişmanlık duyan (levm eden) insan tasavvuf yoluna girer.

Satranc-ı Urefa Oyunu Örneklendirme:

Mesela topaç 1 rakamında durdu. Burada yazan ilim “Zillet”’i açıklamak zorundayız. açıklayamaz isek o zaman 6 rakamını bulmak için tekrar topaç çevirmek zorundayız.

Diyelim ki çarkı çevirdik oyunumuzu oynadık sayılarının toplamı 11. kareye geçmemize imkan verdi. 11. karede yılanın başına denk geliriz. Bu sefer 2. Kareye geri gitmek zorunda kalıyoruz. Piyon 2. karede yazılı olan  “tesadüf” ilminin ne olduğunu açıklarsanız tekrar bir topaç çevirme hakkı kazanmış olursunuz. Gelen rakam örneğin (siz 2. karede iken) 5 rakamı gelmiş ise gitmeniz gereken kare 7. karedir. Oyunun bütün yapısı bu şekildedir. Yukarıda belirttiğimiz gibi hedef 101. kareye ulaşmaktır. 

Satranc-ı Urefa oyunundaki dereke yolculuğu nedir?

Satrancı Urefa oyununda tasavvuf yolculuğuna çıkan kişinin geri dönmesi ya da düşmesi dereke yolculuğu olarak adlandırılır.