Vahy Kâtipleri Ve Vahyin Yazıldığı Malzemeler

 

Vahy Kâtipleri 

İslamiyet'in ilk günlerinden itibaren Hz. peygamber vahy kâtipleri ittihaz etmiş idi. Kendileri ümmi olduğundan, risaletinin başlangıcından vefatlarına kadar yazı bilen birçok sahabe, peygambere gelen vahiyleri yazmışlardı. Bunların adedi kırk(40)’a kadar varır. İbn Hacer Mekke'de ilk vahy kâtibinin Abdullah ibn Sa'd ibn Ebi Sarh olduğunu söyler. Bu şahıs irtidat edip sonradan yine Müslüman olmuştur.1 

İbn Kuteybe, Abdullah'ın "غفورالرحيم” yerine “ عزيزحكيم“ şeklinde yazdığını söyler.2 Medine'de ise ilk vahiy kâtibi Ubeyy ibn Ka'b idi. Ondan sonra da devamlı olarak vahiy katipliğini Zeyd ibn Sâbit yapmıştır.3

İbn Hacer yine aynı sahifede, Hazreti Peygambere kâtiplik yapmış olanların isimlerini vermektedir. el-Yakûbî tarihinde vahy kâtipleri olarak şu isimleri zikretmektedir. "Ali ibn Ebi Tâlib, Osmân ibn Affân Amr ibu'l-As, Muâviye, Şurahbil ibn Hasene, Abdullah ibn sa'd ibn Ebi Sarh, el-Mugire ibn Şu'mbe, Muâz ibn Cebel, Zeyd ib Sâbit, Hanzala ibn er-Rebi, Ubeyy ibn Ka'b, Cehm ibn es-Salt, el-Hüseyn en-Nemeri"4. 

Bunlardan başka vahy kâtipliği yapmış şu meşhur şahsiyetleri de zikredebiliriz. Ebû Bekr, Ömer ibnu'l-Hattab, Zübeyr ibnu'l-Avvâm, Âmir ibn Fuheyre, Ebân İbn Saîd, Abdullah b. Erkam, Sâbit b. Kays, Abdullah b. Zeyd, Hâlid ibn Velid, el-Alâ ibn el-Hadremî, Abdullah ibn Ravâha, Huzeyfe ibnu'l-Yemân, Muhammed ibnu'l-Mesleme… Müsteşriklerin eserlerinde de vahy kâtiplerine rastlanılır.5 Onlar böyle bir müessesenin varlığını kabul ederlerken, bazıları da, ilk devirde Kur'an kitabetinin bahis konusu edilemeyeceğini söylemektedirler. Böyle bir hal onların ne kadar bir kararsızlık içinde olduklarını göstermesi bakımından önemlidir.

Burada şöyle bir sual akla gelebilir. Acaba Kur'ânı Kerim, ümmi olan Peygamberin vahiy kâtiplerine sadece yazdırmasıyla mı kalmıştı?

Böyle bir suale evet diyemeyeceğiz. Çünkü, Kur'ânı Kerim her sene Hazreti Peygamber tarafından, o ana kadar nâzil olan kısımlarının Cibrile arz edildiğini biliyoruz. "Hazreti Peygamber ramazan gecelerinde Kur'ânı Cibrile arzederdi"6 Başka bir haberde ise "Cibril her sene Peygamberle karşılık olarak Kur'an birbirlerine arz ederler, son senesinde ise bu are işi iki defa vaki olmuştur"7, Bu ifadelerden anlaşıldığına göre, Kur'an Kerim sadece kâtiplerin yazdıklarıyla kalmıyor, yazmada veya hıfızda bir noksanlık olmaması için her sene Cibril tarafından tekrar edilerek kontrol edilmiş oluyordu.

Vahyin Yazıldığı Malzeme

Hazreti Peygambere nazil olan vahyler acaba ne üzerine yazılıp tesbit ediliyordu. Vahy katipleri âyetleri sayfalara (suhuflara) geçirirlerdi. Bu sahifeler zamanımızda ki kâğıt sahifeler demek değildir. O zaman için onlar indinde yazılması mutad olan malzeme demektir. Bunlar da  hurma dalları, İnce beyaz taşlar, kürek kemikleri veya işlenmemiş deri ve bunun ince nev’i ve bunun ince nevi "الرق" dir. Bu, kur'ânda zikredilmektedir. "Tur dağına ve işlenmiş ince deri üzerine yazılmış kitaba yemin ederim".8

Kur'an'ın Ebu Bekr zamanında cem'i esnasında, Zeyd ibn Sabit “رقاغ، لخاف”عسب üzerlerine yazılmış olan Kur'ân nüshalarına ve şahısların hafızalarında ezber ettiklerine tâbi olduğunu söylemesi,9 ilk devirdeki yazı malzemesini bize tanıtması bakımından mühimdir.. Ahmed

ibn Hanbel, Zeyd ibn Sabitten rivayetle "Biz Kur'an'ı Resulullah'ın yanında bez parçaları üzerine telif ederdik"10 demektedir. Ahmed Emin de "İslam'ın zuhuru ile Hazreti Peygamber kendine gelen vahyleri yazdırmak için kâtipleri ittihaz etti, onlar bez parçaları, kemikler, hurma dalları, beyaz ince taşlar üzerine yazıyorlardı"11 diye nakletmektedir.

R. Blachere'de "Peygamber vahyi, kâtiplerine naklediyor, onlar da deri, çanak çömlek parçaları ve hurma yaprakları veya kabukları, devenin kaburga ve kürek kemiklerine yazıyorlardı"12 şeklinde belirtmektedir.

Kaynak

--------------------------

1) Ibn Hacer el-Askalânî, Fethu'l-Bâri bi şarhí Sahihi'l-Buhârî, Bulak 1300, IX. 18.

2) Ibn Kuteybe, el-Maarif, Mısır 1353/1935. s. 149.

3) Fethu'l-Bâri, IX. 18.

4) Ahmed ibn Ebi Yakub, Tarihu Yakûbi, Necef 1385. II. 64.

5) Introduction au Coran, p. 12.

6) Sahihu'l-Buhâri, III. 35; Sahihu Muslim, IV. 1803; Sunanu'n-Nesâi, IV. 125. Musnedu Ah-

med, I. 288, 363.

7) Sahihi Muslim, IV. 1904-1905; Musnedu Ahmed, I. 325, 326; Ibn Sa'd, Kitabu't-Tabakâti'l-

Kebir, Leiden 1904-1948, IT &

8) Tür adresi 13

9) Sahihul -Buhari. IX. 93.

10) Musnedu Ahmed, V. 185.

11) Ahmed Emin, Fecru’l- İslam, Mısır 1374/1955. S. 166.

12) Introduction au Coran, p. 13-14