GUSLÜN SÜNNETLERİ VE ÂDÂBI

 

بِسْمِ ‬‮اللّٰهِ ‬‮الرَّحْمٰنِ الرَّح۪يم

الحمد لله ربّ العالمين، والصلاة والسلام على سيدنا محمدٍ وعلى آله وأصحابه أجمعين.

ﷺ

Rahman ve Rahim Olan Allah’ın adıyla. Hamd, O’nadır. Hz. Muhammed salât ve selam O’nun temiz ailesine, ashabına ve kıyamete kadar tâbilerinin üzerine olsun.

GUSLÜN SÜNNETLERİ VE ÂDÂBI

Gusül; cünüplük, hayız, nifas gibi hükmî kirlilikten temizlenmek için yapılan tam yıkanmadır. Şer‘î hükmü farzdır. Ancak guslün farzları yanında, sünnet ve âdâbı’da vardır ki, bunlara riayet eden kimse hem zahiren temizlenmiş hem de sünnete uymakla ecir kazanmış olur.

---

I. Guslün Sünnetleri

Resûlullah ﷺ’in gusül tarzı sahih hadislerle sabittir. Bu rivayetlerde, hem guslün farzlarını hem de sünnetlerini bir arada görmek mümkündür.
İmam Ahmed ve Hanbelîler bu rivayetlerden istinbatla on hususu bir arada saymışlardır:

1-Niyet etmek.

2-Besmele çekmek.
3-Ellerini üç defa yıkamak.
4-Bedenine yapışmış kir veya necaseti gidermek.
5-Namaz abdesti almak.
6-Başına üç defa su dökmek ve saç diplerini ıslatmak.
7-Vücudun tamamına bol su dökmek.
8-Sağ taraftan başlamak.
9-Eliyle bedenini ovalamak.
10-Gusül yerinden çekilerek ayakları yıkamak.

Saçın diplerini ve sakalı hilâllemek (parmaklarla aralarını açmak) da müstehaptır.

---

II. Guslün Tertibi (Mezheplere Göre)

1. Hanefî Mezhebi:

* Gusle, elleri ve avret mahallini yıkamakla başlanır. Eğer bedeninde necaset varsa giderilir.

** Sonra namaz abdesti gibi abdest alınır. Ancak su toplanan bir yerde ise ayakları sona bırakmak evlâdır.
*** Bundan sonra başına üç defa, ardından sağ omzuna ve sol omzuna su döker.
**** Bedeni ovalamak sünnettir.
***** Akan bir suya dalmak veya deniz gibi bir suya girmekle, sünnetler tamamlanmış olur.

2. Şâfiî Mezhebi:

* Bedenin girintili–çıkıntılı yerlerine (kulak içi, göbek çukuru, diz arkası gibi) dikkat etmek sünnettir.

** Suyun saç diplerine ulaşmadığı durumda, örgü saçları çözmek vaciptir.

3. Hanbelî Mezhebi:

* Mazmaza (ağza su almak) ve istinşak (buruna su çekmek) gusülde vaciptir.

** Niyetle beraber gusletmek, abdesti de kapsar. Fakat gusülden önce ayrıca abdest almak evlâdır.
*** Baş, sağ omuz, sol omuz tertibine riayet sünnettir; ittifakla vacip değildir.
**** Sargı veya yara sebebiyle su ulaşmayan yer varsa, sadece o yer yıkanır.

4. Mâlikî Mezhebi:

* Saç diplerini hilâllemek (parmakla suyu ulaştırmak) guslün farzlarındandır.

** Guslün beş sünneti vardır:

1- Elleri su kabına sokmadan önce yıkamak.

2- Mazmaza.
3- İstinşak.
4- Kulak içlerini mesh etmek.
5- Saç diplerini hilâllemek.

---

III. Saç Örgüleri Meselesi

- Mâlikîler: Saç örgülerini çözmek vacip değildir.

-- Hanbelîler: Cünüplükten dolayı çözmek gerekmez, fakat hayız sebebiyle gusülde vaciptir.
--- Hanefîler: Erkekler için çözmek vaciptir; kadınlar için, su diplerine ulaşırsa vacip değildir.
---- Şâfiîler: Suyun diplerine ulaşmadığı takdirde çözmek vaciptir.

Hz. Âişe (r.a.)’dan rivayetle Rasûlullah ﷺ şöyle buyurmuştur: “Saçlarını çöz ve guslet.” (Neylü’l-Evtâr, I/249)

---

IV. Yeni Müslüman Olanın Guslü

Hanbelîlere göre, İslâm’a giren kimsenin gusül suyuna sidr (Arabistan Kirazı yaprağı) katması sünnettir. Ayrıca:

* Saçlarını kesmesi,

** Başını tıraş etmesi,
*** Kasık ve koltuk altı kıllarını temizlemesi sünnettir.

Rasûlullah ﷺ şöyle buyurmuştur: “Üzerinden küfrün saçlarını at ve sünnet ol.” (Ebû Dâvûd)

---

V. Kadınların Guslünde Sünnetler

- Hayız veya lohusalık sebebiyle gusleden kadın, suyuna sidr katabilir.

Hz. Peygamber ﷺ, Hz. Âişe’ye şöyle buyurmuştur: “Ay hâlinden temizlenince, suyunu ve sidrini al ve iyice taran.” (Buhârî)

- Şâfiî ve Hanbelîlere göre, ihramda olmayan veya iddet bekleyen kadın, gusülden sonra misk veya hoş bir koku kullanarak fercini siler; bu, sünnettir.

---

VI. Gusülde Kullanılan Su Miktarı

Rasûlullah ﷺ bir sâ‘ (yaklaşık 3 litre) su ile gusleder, bir müdd (yaklaşık 0.75 litre) su ile abdest alırdı.
İmam Ahmed, İbn Mâce ve Tirmizî de bu rivayeti sahih olarak nakletmiştir. (Neylü’l-Evtâr, I/251)

---

VII. Guslün Âdâbı

1- Besmele ile başlamak.

2- Niyet etmek.
3- Ellerini bileklere kadar yıkamak.
4- Necaset varsa gidermek.
5- Namaz abdesti almak.
6- Suyu üç defa başa, sağ ve sol tarafa dökmek.
7- Bedenini ovalamak.
8- Kıbleye dönmemek. Çünkü gusülde avret genelde açıktır.
9- Abdestteki tertibe riayet etmek.

Hanefî kaynaklarında (el-Kavânînü’l-Fıkhiyye, 26; eş-Şerhu’s-Sağîr, I/170) guslün sünnetleri on iki madde hâlinde zikredilmiştir.

---

Sonuç

Gusül, sadece cisim temizliği değil, ruhî bir arınmadır. Sünnetlerine riayet, ibadetin kemâline delildir. Fıkhî tertibe uyan kimse, Rasûlullah ﷺ’in temizlikteki edebine ittiba etmiş olur.

اللهم طهر قلوبنا كما طهرت أجسادنا، واغسل خطايانا بماء الثلج والبرد، ووفقنا لاتباع سنة نبيك محمدٍ ﷺ.