İbn Kesir

İbn Kesir (İbn Kathīr), İslam dünyasının en büyük müfessir, muhaddis (hadis âlimi) ve tarihçilerinden biri olarak kabul edilir. Eserleri, günümüze kadar İslam bilim geleneğinde temel başvuru kaynakları olmuştur.

İşte Ebu'l-Fidâ İmâdüddin İsmâil b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî ed-Dımaşkî’nin (H. 701 – V. 774 / M. 1301 – 1373) hayat hikâyesi, eserleri, görüşleri ve sözleri:

---

Hayat Hikayesi (Biyografi)

Erken Yaşam ve Eğitim

İbn Kesir, H. 701 (M. 1301) yılında Şam yakınlarındaki Busra'da doğdu. Babasını çok küçük yaşta kaybettiği için dört yaşındayken ağabeyiyle birlikte Dımaşk'a (Şam) taşındı.

Şam, o dönemde İslam dünyasının önemli bir ilim merkeziydi. İbn Kesir, eğitimine burada başladı ve dönemin önde gelen âlimlerinden dersler aldı. En büyük hocaları ve hayatını şekillendiren kişiler şunlardır:

* El-Mizzî (Tarih ve Hadis âlimi): İbn Kesir, el-Mizzî'nin kızıyla evlenerek onun ilim çevresine daha da yaklaştı ve hayatının sonuna kadar ondan istifade etti.
* İbn Teymiyye (Fıkıh ve Akâid âlimi): İbn Kesir, Hanbeli mezhebinin büyük âlimi İbn Teymiyye'nin en yakın ve sadık öğrencilerinden biri oldu. İbn Teymiyye'nin fıkıh, hadis ve akâid alanındaki görüşlerinden derinlemesine etkilendi.

Kariyeri ve İlim Çevresi

İbn Kesir, eğitimini tamamladıktan sonra Şam'da çeşitli medreselerde (öğretim kurumlarında) ders vermeye başladı. Emeviye Camii’nde hadis hocalığı da yaptı.

Sadece bir müderris (öğretim görevlisi) değil, aynı zamanda Şafii fakihi (hukukçusu) olarak da tanındı. Hatta Şam'da kısa bir süre kadılık (hakimlik) görevini de üstlendi. İbn Teymiyye'nin vefatından sonra onun düşüncelerini ve ilmi metodunu sonraki nesillere aktarmada kilit rol oynadı.

Vefatı

Hayatının sonuna doğru gözleri görmez oldu. H. 774 (M. 1373) yılında Dımaşk'ta vefat etti ve hocası İbn Teymiyye'nin yanına defnedildi.

---

Başlıca Eserleri

İbn Kesir, başta tefsir olmak üzere hadis ve tarih alanlarında kalıcı izler bırakan, hacimli ve değerli eserler kaleme almıştır.

Eserin Arapça Adı	Eserin Türkçe Adı	Konusu ve Önemi
Tefsirü'l-Kur'ani'l-Azîm	Büyük Kur'an Tefsiri	En meşhur eseridir. Tefsir bi'l-Me'sûr (rivayetlere dayalı tefsir) metodunun en güzel örneklerinden biri kabul edilir.
el-Bidâye ve'n-Nihâye	Başlangıç ve Son	Âdem'in yaratılışından kendi dönemine kadar olan olayları anlatan, kapsamlı bir İslam tarihi kitabıdır.
Câmi'u'l-Mesânîd ve's-Sünen	Mesnedler ve Sünenler Toplamı	Altı büyük hadis kitabının (Kütüb-i Sitte) hadislerini konularına göre yeniden düzenlediği ve hadisleri ravi silsileleriyle aktardığı büyük bir hadis külliyatıdır.
Kitâbu'l-Ahkâm	Ahkâm Kitabı	Fıkıh konularını hadislerle temellendirerek ele aldığı eseridir.

Görüşleri ve Metodolojisi

İbn Kesir'in ilmi görüşleri ve metodu, özellikle tefsir ve akâid alanında belirgindir:

1. Tefsir Metodu (Tefsir bi'l-Me'sûr)

İbn Kesir, tefsirinde geleneksel ve rivayetçi bir metot izler. Onun metodunun temel sırası şöyledir:

1. Kur'an ile Kur'an'ı Tefsir: Bir ayetin açıklamasını, Kur'an'daki başka bir ayetle yapar.

2. Sünnet ile Tefsir: Kur'an'da kapalı kalan yerleri, Hz. Peygamber'in (s.a.v.) hadisleriyle açıklar.

3. Sahabe Sözleriyle Tefsir: Sahabenin Kur'an'ı anlama biçimini ve sözlerini kullanır.

4. Tabiin Sözleriyle Tefsir: Sahabeden sonra gelen Tabiin neslinin görüşlerine başvurur.

İbn Kesir, tefsirine İsrâîliyyât (Yahudi ve Hristiyan kaynaklı, İslam'a yabancı rivayetler) karıştırmamaya özen göstermesi ve rivayetlerin sıhhatini (sağlamlığını) belirtmesiyle öne çıkar.

2. Akâid ve Fıkıh Görüşleri

• Fıkıh: Şafii mezhebine mensup olsa da, ilmi otoritesi hadise olan bağlılığından gelir.

• Akâid (İnanç): Hocası İbn Teymiyye'nin etkisiyle, Kur'an ve Sünnet'teki ilahi sıfatları, te'vile (yoruma) gitmeden, teşbihe (benzetmeye) düşmeden kabul eden (Selefi/Esedli) bir yaklaşımı benimsemiştir.

3. Tarih Görüşü

Tarih eserlerinde (El-Bidâye ve'n-Nihâye), olayları aktarırken hadis rivayeti metodunu kullanır. Olayları aktaran ravileri ve kaynakları zikrederek tarihî rivayetlerin güvenilirliğini göstermeye çalışır.

---

İbn Kesir'den Önemli Sözler

İbn Kesir'in metodunu ve ilmi ciddiyetini en iyi yansıtan sözlerinden biri, tefsir metodolojisi hakkındadır:

“Ayetin manasını en güzel şekilde açıklayan şey, yine Kur'an’ın kendisidir. Eğer bunda bir açıklık bulunmazsa, sünnete bakılır. Çünkü sünnet, Kur'an’ın şârihi (açıklayıcısı) ve beyân edicisidir.”

Bu söz, onun Kur'an'ın açıklanmasında önceliği yine Kur'an ve Sünnet'e veren ana metodunu özetler.