Nefsi Emmârede Şehvet ve Gazap Hastalığı

(İnsanı Esir Alan İki Temel Kuvvet)

Şehvet ve Gazap Nedir?

Tasavvufta şehvet ve gazap, yaratılışta insana verilmiş iki temel kuvvettir. Bunlar başlı başına kötü değildir; fakat nefsi emmârenin eline geçtiğinde insanı helâke sürükler.

-*- Şehvet:
Sadece cinsellik değil; yeme, içme, mal, makam, övülme ve hazza yönelik her aşırı arzu.

-*- Gazap:
Sadece öfke değil; kin, intikam, tahammülsüzlük, sertlik ve kırıcı tavırlar.

Sûfîler der ki: “Şehvet ister, gazap yıkar; nefis ikisiyle hükmeder.”

---

Nefsi Emmâre Bu Kuvvetleri Nasıl Kullanır?

Nefsi emmâre, şehvet ve gazabı kontrolsüz bırakarak kişiyi yönlendirir:

* Şehvet → “İstediğini al.”

* Gazap → “Hakkını yedirme.”

Bu iki ses birleştiğinde ortaya çıkan şey zulümdür. İmam Gazâlî bu durumu şöyle açıklar: “Şehvet dizginlenmezse hayvanlaştırır, gazap dizginlenmezse şeytanlaştırır.”

---

Kur’ân ve Sünnette Şehvet ve Gazap

Kur’ân: “Hevâsını ilâh edinen kimseyi gördün mü?” (Furkân, 43)

Tasavvuf ehli bu ayetteki hevâyı, şehvet ve gazabın ortak adı olarak yorumlar.

Resûlullah ﷺ: “Güçlü kimse güreşte yenen değil, öfke anında kendine hâkim olandır.” (Buhârî) “Cennet, hoş olmayan şeylerle; cehennem ise şehvetlerle çevrilmiştir.”

---

Şehvetin Manevî Zararları

Şehvet nefsi emmârede şu sonuçları doğurur: Kalbi dünyaya bağlar, İbadeti ağırlaştırır, Harama meyli artırır, Kanaati bozar, Gafleti derinleştirir. Mevlânâ:
“Şehvet ateştir; suyu sabırdır.”

---

Gazabın Manevî Zararları

Gazap nefsi emmârede: Kalbi karartır, Merhameti öldürür, Kardeşliği bozar, Haklıyken haksız duruma düşürür, Kin ve intikam üretir. Cüneyd-i Bağdâdî:
“Gazap aklı örter; akıl gidince edep gider.”

---

Şehvet ve Gazabın Alametleri

Şehvetin belirtileri:

* Doymazlık

* Hazzı önceleme

* Helâl–haram hassasiyetinin zayıflaması

* Sabırsızlık

* Dünya sevgisinin artması

Gazabın belirtileri:

* Çabuk öfkelenme

* Sert dil

* Tahammülsüzlük

* Kin tutma

* Affetmekte zorlanma

Tasavvuf ehli der ki: “Şehvet sabrı, gazap hikmeti öldürür.”

---

Tasavvuf Büyüklerinden Uyarılar

Hz. Ali (ra): “Şehvet aklı kör eder, gazap hakkı unutturur.”

İmam Gazâlî: “Nefs, şehvetle beslenir; gazapla saldırır.”

Mevlânâ: “Öfke ateştir; önce sahibini yakar.”

Abdülkâdir Geylânî: “Şehvetini dizginlemeyen, nefsine kul olur.”

İmam Rabbânî: “Şehvet ve gazap terbiye edilmeden kalp saflaşmaz.”

---

Şehvet ve Gazabın Tedavisi

1. Oruç: Şehveti kırar, nefsi zayıflatır.

2. Sükût: Gazabı söndürür.

3. Sabır talimi: Her iki kuvvetin ilacıdır.

4. Helâl hassasiyeti: Şehveti meşru zemine çeker.

5. Affetme: Gazabın kökünü kurutur.

6. Zikir: Kalbi kuvvetlendirir; nefsi zayıflatır.

İmam Gazâlî: “Zikir arttıkça şehvet azalır, gazap söner.”

---

Terbiye Edilmiş Şehvet ve Gazap

Tasavvufta hedef bu kuvvetleri yok etmek değil, hizmete almaktır:

* Şehvet → Neslin korunması, ibadet enerjisi

* Gazap → Hakkı savunma, zulme karşı duruş

Tasavvuf ehli der ki: “Şehvet ve gazap at gibidir; binersen götürür, serbest bırakırsan ezer.”

---

Şehvet ve gazap, nefsi emmârenin en güçlü silahlarıdır. Terbiye edilmezlerse insanı hayvanlıkla şeytanlık arasında savururlar. Manevî yolculuk, bu iki kuvveti yok etmek değil; akıl, edep ve şeriatla dizginlemektir.

Hak yolcusunun hedefi şudur: Şehveti sabırla, gazabı merhametle eğitmek. Çünkü tasavvufta kemal şudur: “Nefsine hâkim olan, âleme hâkim olur.”