İtikad Ne Demektir? 

İnanç, gönülden bağlanma, kat’i kanaat, yakın. Belli bir düşüncenin, dinin ya da felsefi ekolün prensipleri inanç esasları olarak anlaşılır.

Dini hükümler iki kısma ayrılır; fer’i ameli olanlar ve aslı; itikadi olanlar. İkinci kısım dini hükümler inanç esasları ile ilgilidir. Bu grup dini inanışları isimleri anlatan itikat sonraları bu inançların bütününe ad olan akaid ile eş anlamlı kullanır olmuştur. 

İtikat; meşhur olan manası ile akli kesin hükümdür. Bu hüküm akli olması dolayısı ile şüphe mahalli olabilir. Meşhur olmayan ikinci tarife göre; kesin veya tercih edilen akli bir hükümdür. ilme istinat eder, şüphe götürmez. Bu mana bazen yakını bilgi ile de açıklanır (bk. Tehanevi, Keşşaf, II, 952).

İtikat terimi, bütün inanç sistemlerini ifade eder. Hakikatte itikat daha geniş anlamları ihtiva eder. En geniş anlamıyla itikat; kişinin Allah, insan ve kainat hakkındaki tasavvur ve telakkilerini kapsayan, olaylara bakış tarzını etkileyen düşüncedir. İslam iman esasları bir müminin itikadı olduğu gibi Marksizm ve hümanizm de kendi mensuplarının itikadıdır.

İslam’da kelami mezhepler Maturidilik, Eşarilik ve Selefilik itikadı mezheplerdir

İnsan İslam’ın inanç esaslarına, iman edeceği hususları aklı ile delile ve ispata ihtiyaç duymadan o esaslara kalbiyle coşkulu bir biçimde yönelir (“Rahman’ın ayetleri onlara okunduğu zaman ağlayarak secdeye kapanırlar” 19 Meryem/58). 

İman, insanın yeryüzünden asli vatanına dönüş motivasyonudur. İnsan zaman içerisinde, olumsuz birtakım siyasi gelişmeler sonucunda ortaya çıkan (Hariciler ve Mürciiler) itikadi bozuklukların ortaya koydukları ile, uzun sürede, imanla amel arasındaki bağ yitirildi. 

M. İkbal’in dediği gibi, “Tevhid, yeryüzünde hayat için bir kuvvet iken, Kelam ilminde üzerinde tartışılan teorik bir konu hâline geldi”. Kur’an’da inanç esasları irrasyonel ve kör inancı şart koşan bir yapıdan uzaktır. Muharref Hıristiyanlık’ta olduğu şekliyle, sorgulamadan kabul anlamında kör inanç, tarihte bağnazlığı ve Ortaçağ boyunca görülen şiddeti üretmiştir.

Kuran’da insanın inanması beklenen şeyler, insanın mantığında ve vicdanında temelini bulan, bilgi temelli inanç ilkeleridir. Böyle bir itikad ise, özgüven, anlayış ve Ortaçağ İslam tarihinde görüldüğü gibi, hoşgörü üretir.