Mekki ve Medeni Sureler

 

Mekki ve Medeni Sureler

Surelerin Mekki ve Medeni olduğu hakkındaki görüşler üç grupta toplanmaktadır.
1- Vahyin nazil olduğu mekan dikkate alınarak yapılan taksim: Mekke'de nazil olan ayetler, el-Mekki”, Medine’de nazil olanlar ise “el-Medeni”‘dir.

2- Hicret nazarı itibare alınarak yapılan taksim; Bu görüşe göre hicretten evvel nazil olan vahiyler el-Mekki, hicretten sonrakiler de el-Medeni addedilmişlerdir. Meşhur olan da bu görüştür.

3-Muhatablar nazarı dikkate alınarak yapılan taksim: Bu görüşe göre Mekkelilere hitap eden ayetler, “Mekki”, Medinelilere hitap eden ayetler de “Medeni” dir. Bu taksim diğer bir deyimle şöyle de ifade edebilir: Mekke ahalisi üzerine küfür galip geldiğinden onlara “ya eyyühennásu” ile hitap olundu. Medine halkına da iman galebe ettiği için “ya eyyühellezine âmenu” ile hitab edildi. Bu görüş te, bütün ayetleri iki bölümde ihata edecek mahiyette değildir.

Sûrelerin Mekki veya Medeni olduğunu bilmenin çeşitli faydalar:

Surelerin Mekki veya Medeni olduğunu bilmenin çeşitli faydaları düşünülebilir. İşte sizlere onlardan bir kaç tanesi:
1- İki veya daha fazla ayetin, bir konuda İttifak etmeyip, bir birine muhalif gibi görünmeleri halinde, nasihi mensuhdan ayırt etmekte husule gelecek problemi çözmekte faydalı olacaktır.
2- Genel olarak teşri’ tarihi bilinmiş olur ve bunun hikmeti ve tedrici tekamülü ortaya çıkar.
3- Bunu bilmek, Kur’anın tağyir ve tahriften salim olarak bizlere ulaşmasını temin eder. Bu bakımdan müslümanların buna azami ehemmiyeti vermeleri icap eder. Onlar, Kuran ayetlerinin ve surelerinin nazil oldukları yerleri iyi bilirlerse, bunların aleyhinde konuşanlara karşı susturucu cevabı verebilirler. Zaten müslümanlar Kuranı korumaya haristirler. Mekki ve Medeniyi öğrenmek onlara en büyük yardımı sağlamış olur.

Mekki ve Medeni Sureler Arasındaki Farklar:

Surelerin Mekki ve Medeni oluşları hakkında Hz. Peygamberden bir açıklama gelmemiştir. Zira onun sağlığında sahabenin böyle bir beyana ihtiyacı yoktur. Surelerin Mekki veya Medeni olduğunu sahabe ve tabiundan gelen haberlere dayanır. Çünkü onlar vahyi müşahede etmişler ve vahiylerin zamanını ve sebebi nüzullerini gözleriyle görmüşlerdi. Böyle olmasına rağmen Mekki ve Medeni alametler de yok değildir.

1- Kur'ânın 15 sûresinde 33 defa geçen "kella" "" lafzının bulunduğu sûreler Mekkidir el-Ummâni, bunun hikmetini şöyle anlatır.

"Kur'anın son yarısının ekserisi Mekkede nâzil oldu. Mekkelilerin ekserisi mütekebbir kimselerdi. İşte bu lafızların tekerrürü ile onların durumu reddedilmiş ve onlar tehdit edilmişlerdir."

2- İçinde secde bulunan her sûre Mekkidir.

3- el-Bakara ve Âlu İmrân sûreleri hariç-ki bunlar Medenidir başlarında heca harfleri bulunan sûreler Mekkidir. hunti Mukautta

4- el-Bakara sûresi hariç, içinde peygamberlerin ve geçmiş milletlerin kıssalarından bahseden her sûre Mekkidir.

5- el-Bakara sûresi hariç-içinde Adem ve İblis kıssasını ihtiva eden her sûre Mekkidir.

6- "Ya eyyühennasu" ibaresi bulunan ve "ya eyyühellezine âmenu" bulunmayan sûreler Mekkidir.

Medeni olanlara örnek verelim:

1- Hudud ve miras payları  ihtiva eden sureler Medenidir.

2- Cihada izin ve cihad hükümlerini ihtiva eden eden sureler vb.

3- el-Ankebût sûresi hariç, içinde münâfiklardan bahseden her sûre Medenidir. Tahkike göre, el-Ankebut sûresi Mekkidir. Ancak içinde münafıkların bahsedildiği ilk 11 âyeti Medenidir,

Bunlardan başka Mekki ve Medenî sûreler arasında bir takım ayırt edici özellikler daha vardır ki, bunlar mana ve belagatla ilgili olduklarından daha fazla incelikleri ihtiva ederler.

Mekke ehline hitap eden sureler kısa ve vecizdirler. Çünkü onun muhatapları fesahat ehli idiler. Milletin ve ferdin terbiyesi için, geçmiş milletlerden ve Peygamberlerden örnekler vererek, tedrici olarak ıslah yolunu tercih etmiştir. Onların şirk ve putperestliğine karşı, açık deliller vermek suretiyle karşı hücuma geçmiş ve onların körü körüne eskilere bağlılıklarını yermiştir. Allah’ın birliği peygamberleri, öldükten sonra dirilme ve ceza gibi hususlarda, muarızların akidelerinin bozukluklarını delillerle ispat edip onları doğru yola davet eder. Kendi varlığını ve birliğini afaki ve enfüsi delillerle ispata çalışır.

Medinelilere hitap eden sureler ise, şeriatın vaz’ı ve tatbiki, ibadet ve muamelat üzerinde durur. Ehli Kitaptan olan Yahudi ye Hristiyanların inançlarındaki sapkınlıkları, işledikleri cinayetleri ve kitaplarında yaptıkları tahrifleri beyan eder. Mekki surelerde görülen vecizlik, Medeni surelerde aksine dönerek itnab ve tatvil yolu tutulmuştur.

Kısaca:

Mekki sureler, Allaha, meleklere, elçiye, ahirete ve kitaplarına iman gibi asıl olan esaslarıyla, fertlere sağlam ahlakı ve onları şahsiyet sahibi yapmayı hedef edinir. Medeni Sürelerde ise, yukarıda zikredilen esaslarla beraber aile ve cemiyet içindeki durum ve vazifeler gelir. Bundan başka cemiyetlerin cemiyetlere karşı vazifelerini de ele alır.

Ayrıca Mekkî ve Medenî süreler dört nev'e ayrılır:

1- Sûrenin tamamı Mekkî olur.

2- Sûrenin tamamı Medenî olur.

3- Mekkî olan sûre için de bazı Medenî âyetler bulunur.

4- Medenî olan sûre içinde mekkî âyetler bulunur.

Böyle bir nevi ayırımını yaptıktan sonra, sûrelerin kaç tanesi Mekki kaç tanesi Medenî veya kaçtanesinin karışık olduğu üzerinde de ûlema ittifak edememişlerdir. es-Suyûtî'ye göre 82 tanesi Mekki, 20 tanesi Medeni ve geriye kalan 12 tanesi ihtilaflıdır. Ubeyy b. Ka'b'a göre 87 si Mekki, 27 si Medenidir. Nöldekeye göre 90 Mekkî, 24 tanesi de Medenîdir. Mısır Meliki Fuâtın 1342 de ilmi bir heyete tetkik ettirerek bastırdığı mushafa göre sûrelerin 86 si Mekkî, 28 i Medenîdir. Bu mushafın her sûresi başında, sûrenin mekkî veya medenî oluşu, Mekki sûrelerde medenî olan âyetler, medenî, sûrelerde mekkî olan âyetler, her sûrenin hangi sûreden sonra nâzil olduğu, her sûrenin ihtiva ettiği âyet sayısı bildirilmektedir.

Kaynak: Türk Diyanet Vakfı Yayınları- Tefsir Usulü eserinden istifade edilmiştir.